Ἡ ἑορτή των Θεοφανίων, ὅπως καί κάθε ἑορτή τῆς Ἐκκλησίας μας, σκοπό ἔχει νά μᾶς θυμίσει τόν Θεό καί τήν παρουσία Του στόν κόσμο. Ἔχουμε γιορτάσει τά Χριστούγεννα, ὁ Θεός εἶναι πιά ὁρατός μεταξύ τῶν ἀνθρώπων, μεγαλώνει ὡς ἄνθρωπος στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ καί φθάνει ἡ στιγμή τῆς Βάπτισής Του. Γιορτάζουμε σάν σήμερα τήν Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ καί θυμόμαστε τόν Θεό, ἀλλά καί τό δικό μας βάπτισμα. Ἡ διήγηση τῆς Βάπτισης τοῦ Χριστοῦ ἀποκαλύπτει τόν Θεό, ἀλλά καί τήν κατάσταση τῶν βαπτισμένων χριστιανῶν.
Ὁ Χριστός προσέρχεται στόν Ἰορδάνη γιά νά βαπτιστεῖ ἀπό τόν Ἰωάννη τόν Πρόδρομο, εἰσέρχεται στήν κοίτη τοῦ ποταμοῦ καί ἀμέσως ἐξέρχεται ἀφοῦ ὡς ἀναμάρτητος δέν εἶχε τίποτα νά ἐξομολογηθεῖ καί τότε, μέ ἐπίκεντρο τόν Χριστό, ἀποκαλύπτεται ὁ Θεός στήν Τριαδικότητα Του. Σύμφωνα μέ τόν εὐαγγελιστή Ματθαῖο, ἀνοίγουν οἱ Οὐρανοί καί ὁ Θεός Πατέρας μέ τή φωνή Του ἀποκαλύπτει ὅτι ὁ βαπτιζόμενος Ἰησοῦς εἶναι ὁ ἀγαπημένος του Υἱός. Ἡ φωνή τοῦ Πατέρα ἀρκεῖ γιά νά ἀποκαλυφθεῖ τό μυστήριο τῆς Θεολογίας καί οἱ ἄνθρωποι ἀρκεῖ νά τό πιστεύσουν καί νά τό ὁμολογήσουν μέ τόν λόγο τους. Τήν ἴδια στιγμή ἔχουμε καί τήν ἀποκάλυψη τῆς θείας Οἰκονομίας πού γίνεται ἁπτή πραγματικότητα, γιατί οἱ ἄνθρωποι βλέπουν μέ τά μάτια τους καί ψηλαφοῦν μέ τά χέρια τους τόν Σωτῆρα καί τά ἔργα Του. «Αὐτοῦ ἀκούετε» καλεῖ τούς ἀνθρώπους ὁ Θεός Πατέρας καί οἱ ἄνθρωποι ὀφείλουν νά μιμηθοῦν καί νά φανερώσουν μέ τά ἔργα τους τή θεία Οἰκονομία. Τό γεγονός τῆς Βάπτισης συμπληρώνεται μέ τή παρουσία τοῦ Ἁγίου Πνεύματος πού ὡς περιστέρι ἐπιβεβαιώνει τά γενόμενα καί συνδέει ὁριστικά τή Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ μέ τή δική μας βάπτιση πού θά συμβαίνει, ὅπως συμβαίνει μέχρι σήμερα, μέ τή χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Αὐτό πού ἀπουσίασε ἀπό τό βάπτισμα τοῦ Ἰωάννη, θά εἶναι παρών στή βάπτιση τῶν χριστιανῶν, ὥστε οἱ χριστιανοί νά μποροῦν μέ τή βοήθεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νά ἀκολουθοῦν τά ἴχνη τοῦ Χριστοῦ.
Ἔχουν περάσει πολλά χρόνια ἀπό τότε πού βαπτιστήκαμε καί ἔχουμε ξεχάσει ὅτι ἡ βάπτισή μας ἐπέφερε μεγάλες ἀλλαγές στή ζωή μας, ἀλλαγές πού συνεχίζουν νά χαρακτηρίζουν τήν ὕπαρξή μας, τουλάχιστον ὡς δυνατότητες. Ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι θεωροῦμε μεγάλα καί σπουδαῖα τά γεγονότα πού σηματοδοτοῦν μεγάλες ἀλλαγές στήν ἀνθρώπινη ἱστορία καί γενικά στήν ζωή μας. Θυμόμαστε καί μελετᾶμε τέτοια μεγάλα γεγονότα πού δίνουν νόημα καί συνέχεια στήν ἐθνική, οἰκογενειακή καί προσωπική μας ἱστορία. Δυσκολευόμαστε, ὅμως, νά κατανοήσουμε τό γεγονός τῆς βάπτισής μας καί τίς ἀλλαγές πού ἐπέφερε στήν ἱστορία τῆς ζωῆς μας.
Ὁ Χριστός βαπτίζεται καί οἱ ἄνθρωποι βλέπουν καί ἀκοῦν γιά μιά σχέση Πατέρα καί Υἱοῦ πού τούς εἶναι ἄγνωστη. Μέχρι τότε οἱ ἄνθρωποι εἶχαν νά ἀσχοληθοῦν μόνο μέ τή δική τους οἰκογένεια, ἡ ἐμπειρία τους ἦταν ἡ σχέση τῶν παιδιῶν μέ τούς γονεῖς τους, μέ τόν πατέρα τους καί τήν μητέρα τους, ἐνῷ τώρα μέ τήν βάπτιση τοῦ Ἰησοῦ μαθαίνουν ὅτι μιά νέα ὑιότητα ἀποκαλύπτεται γιά ὅλους ἐκείνους πού βαπτίζονται στό ὄνομα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Τώρα πιά ὁ χριστιανός γίνεται καί παιδί τοῦ Θεοῦ. Ἡ ἀποκάλυψη τῆς ὑιότητας τοῦ Ἰησοῦ πρός τόν Πατέρα μᾶς θυμίζει ὅτι ἔχουμε βαπτιστεῖ καί ὅτι εἴμαστε πιά παιδιά τοῦ Θεοῦ, ὁ πατέρας μας εἶναι ὁ Θεός, εἴμαστε παιδιά ἑνός Πατέρα πού συχνά ἐπιλέγουμε νά ἀπουσιάζει ἀπό τήν ζωή μας. Ὁ Θεός μᾶς ἔχει ὡς παιδιά του καί κάνει τά πάντα γιά νά παραμείνουμε μαζί Του στό σπίτι τοῦ Πατέρα ὥστε νά γίνουμε κληρονόμοι Του. Μιά νέα ὑιότητα συνεπάγεται καί μιά νέα κληρονομιά. Ἡ ἄγνοια μιᾶς τέτοιας σχέσης συνεπάγεται μιά ζωή μακριά ἀπό τόν Πατέρα. Ἡ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ εἶναι μιά ἀφορμή νά θυμηθοῦμε τόν βάπτισμά μας καί νά ἐπιστρέψουμε ἐκεῖ ποὺ ἤμασταν, στό σπίτι τοῦ Πατέρα μας.
Ἡ διήγηση τῆς Βάπτισης τονίζει μέ ἐμφατικό τρόπο, ὅτι ἄνοιξαν οἱ Οὐρανοί, δηλαδή ὅτι ὅλα ἐκεῖνα πού ἔμπαιναν ὡς ἐμπόδια στήν σχέση τῶν ἀνθρώπωνμέ τόν Θεό ἔχουν μπεῖ στήν ἄκρη, ἀνοίγοντας τόν δρόμο πού ὁδηγεῖ ἀπ’ εὐθείας στόν Θεό. Κατά κάποιο τρόπο, κανείς δέν μπορεῖ νά μᾶς ἐμποδίσει νά φθάσουμε στόν Θεό. Κάτι ἀνάλογο συνέβη μέ τό πέρασμα τῶν Ἰσραηλιτῶν ἀπό τήν Ἐρυθρά θάλασσα καί τή μετάβασή τους ἀπό τή γῆ τῆς δουλείας, στή γῆ τῆς Ἐπαγγελίας. Γνωρίζουμε ἀπό τή βιβλική ἱστορία ὅτι τό νερό τῆς Ἐρυθρᾶς Θάλασσας ἦταν τό ἐμπόδιο γιά νά περάσει ὁ λαός τοῦ Θεοῦ ἀπό τή δουλεία, στήν ἐλευθερία. Τότε, στήν ἔξοδο ἀπό τήν Αἴγυπτο, τό νερό ἔπρεπε νά ἀποτραβηχθεῖ γιά νά ἀνοίξει τόν δρόμο τῆς σωτηρίας γιά τούς Ἰσραηλῖτες. Τώρα, στήν βάπτισή μας, τό νερό μᾶς ἀγκαλιάζει ὁλόκληρους γιά νά περάσουμε μέσα ἀπό αὐτό, ἀνοίγοντας καί γιά ἐμᾶς τόν δρόμο πού ὁδηγεῖ στόν Θεό. Ἕνα μυστικό αὐτοῦ τοῦ δρόμου εἶναι ὅτι ὅποιος τόν ἀκολουθεῖ γιά νά φθάσει στόν Θεό ἀνεβαίνοντας πρός τόν Οὐρανό, συμπαρασύρει σέ αὐτή τήν ἀνάβαση καί τούς ἄλλους γύρω του. Ἄν κάποιος δείχνει μέ τήν ζωή του ὅτι ἀφήνει στήν ἄκρη κάθε ἄλλο δημοφιλῆ στόχο καί ὅτι ἡ προσήλωσή του εἶναι νά παραμείνει ἤ καί νά ἐπιστρέψει στό σπίτι τοῦ Πατέρα του, ἄν τύχει νά ἀπομακρυνθεῖ πηγαίνοντας σέ κάποια μακρινή χώρα, τότε μπορεῖ νά ἐμπνεύσει καί τούς ἄλλους γύρω του μέ τό θάρρος, τήν δύναμη καί τήν πίστη τῆς ἐπιλογῆς του. Ὅπως ἡ κατάσταση τῆς ἁμαρτίας μεταδόθηκε ἀπό τήν ψυχή στό σῶμα καί ἀπό ἐκεῖ στά σώματα ὅλων τῶν ἀνθρώπων, ἔτσι καὶ ὁ δρόμος τῆς ἐπιστροφῆς τοῦ καθενός μας ἀπὸ τὴν ἁμαρτία στὸ σπίτι καὶ τὴν πόλη τοῦ Θεοῦ, γίνεται δρόμος τῆς ἐπιστροφῆς καὶ γιὰ τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους γύρω μας.
Οἱ δρόμοι τῆς ζωῆς πού ἀνοίγονται μπροστά μας εἶναι πολλοί καί διάφοροι. Κάθε ἕνας ἀπό αὐτούς ὁδηγεῖ τούς ἀνθρώπους σέ ποικίλους στόχους – προσωπικούς, οἰκογενειακούς, ἐπαγγελματικούς, κοινωνικούς, πολιτικούς ―, πού γιά τήν ἐπίτευξή τους χρειάζεται νά ξεπεραστοῦν πολλά καί δύσκολα ἐμπόδια, χωρίς συχνά τά ἐπιθυμητά ἀποτελέσματα. Μάλιστα, πολλοί ἀπό αὐτούς τούς στόχους θεωροῦνται κοινωνικά σημαντικοί σέ βαθμό πού κανείς στήν προσπάθειά του νά τούς πετύχει δικαιολογεῖται νά ἀφιερώσει μεγάλο μέρος τῆς ζωῆς του καί κάποτε καί τήν ἴδια του τήν ζωή. Χωρίς νά μειώνει κανείς τή σημασία πολλῶν ἀπό αὐτούς τούς στόχους ζωῆς, ἡ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ μέ τό ἄνοιγμα τῶν Οὐρανῶν καί ἡ βάπτισή μας μέ τόν ἄνοιγμα τοῦ δρόμου πού ὁδηγεῖ στόν Θεό, ξεπερνάει κάθε τέτοιο στόχο ἐκπληρώνοντας μέ ἀσύμμετρο τρόπο τίς οὐσιαστικότερες προσδοκίες τῶν ἀνθρώπων. Αὐτή ἡ ἐκπλήρωση βέβαια δέν εἶναι ὁρατή ἀπό ἐκείνους πού δέν θέλουν νά τήν δοῦν, ἀπό ἐκείνους πού δέν θέλουν νά ἀποκτήσουν ξανά τά πνευματικά τους μάτια.
Ἡ πνευματική ὅραση δέν εἶναιμεταφυσική, δέν συμβαίνει ἔξω καί πέρα ἀπό τόν ἄνθρωπο. Ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε ἀπό τόν Θεό νά ἔχει πνευματικά μάτια γιά νά μπορεῖ νά βλέπει τήν παρουσία τοῦ Πνεύματος στήν ζωή του. Ὅπως ἕνας ἐπιστήμονας μέ τίς πολλές γνώσεις του καί ἐμπειρίες μπορεῖς νά βλέπει σέ ἕνα φυσικό φαινόμενο πολύ περισσότερα πράγματα ἀπό κάποιον ἄλλο πού δέν ἔχει τήν ἀντίστοιχη ἐπιστημοσύνη, ἔτσι καί ὁ πνευματικός ἄνθρωπος ἔχει τή δυνατότητα νά βλέπει τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ στήν ἀνθρώπινη ζωή. Ἡ τύφλωση τῆς πνευματικῆς ὅρασης σέ πολλούς ἀνθρώπους ἐξηγεῖ μέ τόν πιό ἁπλό τρόπο τήν ἀπόσταση τοῦ σύγχρονου ἀνθρώπου ἀπό τόν Θεό. Τό πρόβλημα εἶναι ἡ ὅραση τῶν ἀνθρώπων κι ὄχι ἡ ἀπουσία τοῦ Θεοῦ ἀπό τή ζωή τους. Ἡ ἐνθύμηση τοῦ βαπτίσματός μας ἔχει σάν ἀποτέλεσμα νά σκεφτοῦμε ξανά τήν ἀνάγκη νά ἀνοίξουμε τά μάτια μας γιά νά ἀτενίσουμε τόν Υἱό τοῦ Θεοῦ, τόν Χριστό, πού εἶναι Φῶς. Τό ἀληθινό Φῶς καθαρίζει το φῶς πού ἔχουμε λάβει ἀπό τήν δημιουργία καί τό ὁποῖο εἶχε σκοτεινιάσει καί ἀδυνατίσει καί ἀποστέλει τό Ἅγιο Πνεῦμα γιά τόν φωτισμό ὁλόκληρης τῆς ἀνθρωπότητας.
Τὸ ἀληθινὸ Φῶς εἶναι φῶς πού μεταφέρεται, μεταλαμπαδεύεται καί φωτίζει τά πρόσωπα τῶν ἀνθρώπων γιατί εἶναι ἡ σφραγῖδα τοῦ ἀληθινοῦ Φωτός. Δέν πρόκειται γιά ἕνα ἀτομικό φωτισμό πού ξεχωρίζει κάποιον ἀπό τό πλῆθος καί τόν κάνει νά ὑπερέχει καί νά διακρίνεται. Τό Φῶς τοῦ Χριστοῦ φωτίζει τόν ἄνθρωπο γιά νά φωτίζει κι αὐτός μέ τή σειρά του τούς ἄλλους, ὁ ἕνας τόν ἄλλον. Αὐτό εἶναι τό χαρακτηριστικό τοῦ ἀληθινοῦ Φωτός. Νά καταλαμβάνει ὅλο καί περισσότερο χῶρο, φωτίζοντας ὅλο καί περισσότερους ἀνθρώπους, χωρίς νά στέκεται καί νά περιορίζεται στόν ἐνάρετο πιστό. Ὅσοι καταλαβαίνουν κάτι ἀπό τό φῶς των Θεοφανίων καί γίνονται φῶς, γίνονται φῶς καί γιά τούς ἄλλους. Ἤ, λίγο καλύτερα, τό φῶς τῆς γνώσεως πού μᾶς προσφέρεται γίνεται ταυτόχρονα, καί κατά κάποιο τρόπο ἀναγκαστικά, φῶς καί γιά τούς ἄλλους – ὁ φωτισμένος ἄνθρωπος δέν μπορεῖ νά περάσει ἀπαρατήρητος, εἶναι φῶς, εἶναι ἀγάπη. Γνωρίζει τόν Θεό καί αὐτή ἡ γνώση τοῦ Φωτός ὁδηγεῖ στήν ἀγάπη καί ὅσο περισσότερο γνωρίζει τόν Θεό, τόσο τελειότερη ἀγάπη ἔχει. Οἱ ἄνθρωποι βέβαια μποροῦν νά κάνουν σάν νά μήν τόν βλέπουν.
Κάθε φωτισμός ὅπως ὁ Διαφωτισμός ἤ ὁ αἰῶνας τῶν Φώτων ὅπως λέγεται, δίνουν ἕνα κάποιο φῶς, ἀλλά δέν ἔχουν τήν σφραγῖδα τοῦ ἀληθινοῦ φωτός. Ἔτσι, παρά τήν κυριαρχία τῶν φώτων τοῦ σύγχρονου κόσμου, οἱ ζωές τῶν ἀνθρώπων καί τά πρόσωπά τους δέν εἶναι φῶς, δέν συμβαίνει μιά ἀναγέννηση, μιά ἀναδημιουργία. Τό ἀποτέλεσμα εἶναι ὁ ἄνθρωπος νά μένει αὐτό πού εἶναι, νά μήν ἀλλάζει. Μάλιστα τά Θεοφάνια μᾶς μιλᾶνε γιά μιά ἀλλαγή, νά γίνουμε δηλαδή αὐτό πού ἤμασταν, ὄχι κάτι ἀπό τό μέλλον πού γενικά θεωρεῖται καλύτερο. Αὐτό πού ἤμασταν εἶναι τό καλύτερο. Ὁ ἄνθρωπος θέλει ἕνα καλύτερο μέλλον, ἀλλά αὐτό δέν μπορεῖ νά συμβεῖ ἄν δέν γίνει ξανὰ ὅπως τὸν ἔπλασε ὁ Θεὸς καὶ ὅπως ἀποκαλύφθηκε στὸν Ἀληθινὸ ἄνθρωπο, τὸν Χριστό. Πρόκειται γιά ἀναδημιουργία, γιά ἀναγέννηση ἐπειδή ἀλλοιώθηκε ἡ μορφή μέ τήν ὁποία πλάστηκε ὁ ἄνθρωπος ἀπό τόν Θεό. Αὐτό συμβαίνει μέ τή βάπτισή μας καί ἄν ἔτσι ἔχουν τά πράγματα, τότε εἴμαστε ἤδη αὐτό πού πρέπει νά εἴμαστε καί τό ὁποῖο θά πρέπει νά ἐπιβεβαιώνουμε μέ τή ζωή μας μοιάζοντας στή ζωή τοῦ Χριστοῦ, ζῶντας μιά ἄλλη ζωή ἀπό αὐτή πού συνεχῶς προβάλλει ὁ κόσμος γύρω μας.
Γι’ αὐτό καί τό Βάπτισμα εἶναι γέννηση, γέννηση σέ μιά ἄλλη ζωή. Ὁ Χριστός τοῦ ὁποίου τήν γέννηση γιορτάσαμε πρίν ἀπό λίγες μέρες, σήμερα μέ τή Βάπτισή Του μᾶς θυμίζει ὅτι, κατά τή βάπτιση τῶν χριστιανῶν, Ἐκεῖνος γεννᾶ κι ἐμεῖς γεννιόμαστε. Καί εἶναι γνωστό ὅτι ἐκεῖνος πού γεννᾶ δίνει τή δική του ζωή σέ αὐτόν πού γεννιέται. Γνωρίζουμε ἀπό τήν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας μας ὅτι ὁ Ἅγιο Πορφύριος παρά τά χριστιανικά κηρύγματα πού ἄκουγε παρέμενε στήν πλάνη καί προτιμοῦσε τό ψεῦδος ἀπό τήν ἀλήθεια. Μέχρι πού σκέφτηκε νά διακωμωδήσει ὡς μῖμος ἐνώπιον πολλῶν ἀνθρώπων τό μυστήριο τοῦ Βαπτίσματος καί βαπτίστηκε μόνος του ἐπί σκηνῆς μέ τήν κατάδυσή του σέ νερό καί μέ τήν ἐπίκληση τῆς Ἁγίας Τριάδος. Κι ἐνῷ οἱ θεατές γελοῦσαν καί διασκέδαζαν, ἐκεῖνος ἐξῆλθε ἀπό τό νερό ἄλλος ἄνθρωπος κηρύττοντας τό λόγο τοῦ Θεοῦ μέχρι θανάτου καί ὑπομένοντας πολλά βασανιστήρια γιά τήν ἀγάπη του σέ Αὐτόν.
Ἐμεῖς οἱ χριστιανοί χαιρόμαστε μέ τή βάπτιση τῶν δικῶν μας ἀνθρώπων, τῶν παιδιῶν μας, τῶν συγγενῶν καί φίλων, θεωροῦμε σημαντική τήν βάπτιση κάθε νέου ἀνθρώπου, ἀλλά τό μυστήριο πού συμβαίνει σκοπό ἔχει καί ὁ βαπτιζόμενος, ἀλλά καί οἱ ἄλλοι γύρω του, νά στραφοῦν πρός τόν Χριστό καί νά ζήσουν τήν ζωή Του. Καί ὅποιος θελήσει νά ζήσει τή ζωή τοῦ Χριστοῦ ἀποκαλύπτει μέ τήν ζωή του τόν ἴδιο τον Χριστό ὥστε καί οἱ ἄλλοι γύρω του νά δοῦν το Φῶς καί νά πορευτοῦν πρός τόν Θεό. Αὐτή πρέπει νά εἶναι ἡ ζωή μας μετά τή βάπτισή μας.
Σήμερα, μέ τήν ἑορτή των Θεοφανίων θυμόμαστε ὅτι αὐτό πού συνέβη στήν Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ συνέβη καί κατά τή βάπτισή μας. Ἄνοιξαν καί γιά ἐμᾶς τότε οἱ Οὐρανοί γιά νά μᾶς καλέσει ὁ Θεός στήν Οὐράνια πατρίδα μας καί νά μᾶς πείσει νά ἀνέβουμε πάνω ἀπό τήν γῆ, πρός τόν Οὐρανό. Δέν θά ἦταν ὑπερβολή νά ποῦμε ὅτι τόσα χρόνια μετά, κάθε φορά πού θυμόμαστε τή βάπτισή μας καί ἐξομολογούμαστε τίς ἁμαρτίες μας, ἀνοίγουν οἱ Οὐρανοί γιατί αὐτό ἀκριβῶς θέλει ὁ Θεός. Οἱ Οὐρανοί νά εἶναι ἀνοικτοί καί ἐμεῖς νά ἀνταποκρινόμαστε στήν κλήση τοῦ Θεοῦ νά γίνουμε πολῖτες τῆς ἀληθινῆς μας πατρίδας.