Ἡ Ἐκκλησία μας, ὅπως κάθε χρόνο, ὑψώνει τόν Τίμιο Σταυρό τοῦ Κυρίου γιά νά μᾶς ὑπενθυμίσει ὅτι ἡ πίστη μας ἀφορᾶ τόν σταυρωμένο Χριστό. Ὅσοι ἀκολουθοῦν τόν Χριστό πού ὑψώθηκε πάνω στόν σταυρό θά πρέπει κι αὐτοί μέ τόν τρόπο τους νά εἶναι σταυρωμένοι καί νά θέλουν νά ὑψωθοῦν, ὅπως καί ὁ Χριστός, πάνω στόν σταυρό. Τό ἀποστολικό καί τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς ἡμέρας μᾶς περιγράφουν πῶς εἶναι νά σταυρώνεται κανείς καί πῶς κανείς ὑψώνεται ὅπως ὑψώθηκε ὁ Χριστός.
Γιά τόν ἀπόστολο Παῦλο πού μᾶς διαβεβαιώνει ὅτι ὁ ἴδιος ἔχει σταυρωθεῖ γιά τόν κόσμο, σταυρώνεται καί σώζεται κανείς – ἡ σωτηρία περνάει μέσα ἀπό τόν σταυρό – ὅποιος κατανοεῖ ὅτι ὁ σταυρός εἶναι ἡ δύναμη τοῦ Θεοῦ κι ὄχι μιά κακή στιγμή ἀδυναμίας στήν ἀνθρώπινη ζωή. Γιά ἐκείνους πού στέκονται μακριά ἀπό τόν Θεό καί συνεχῶς ἀπομακρύνονται ἀπό κοντά του, ὁ σταυρός εἶναι ἄξιος χλευασμοῦ, δέν κατανοοῦν τή δύναμή του γιατί δέν μποροῦν νά σκεφτοῦν ὀρθά, ὅπως δηλαδή θά ἤθελε ὁ Θεός, ὥστε νά μήν ἀπορρίπτουν τό φάρμακο τῆς σωτηρίας. Γιά τήν ἀκρίβεια, ὅσοι ἔχουν ἐπιλέξει νά μήν ἀκολουθήσουν τήν ὁδό τῆς σωτηρίας εἶναι ἀναμενόμενο καί λογικό νά σκέπτονται μέ ἕναν τέτοιο τρόπο. Μπερδεύουν καί συγχέουν τό νόημα τοῦ γεγονότος τοῦ σταυρωμένου Χριστοῦ μέ τίς δικές τους σκέψεις καί καταλήγουν στά ἀκριβῶς ἀντίθετα συμπεράσματα. Εἶναι θεμιτό νά ἀντιδροῦμε στόν χλευασμό τῆς πίστης μας, ἀλλά δέν πρέπει νά ξεχνᾶμε ὅτι εἶναι λογικό νά συμβαίνει. Ἐκεῖνοι πού ἀγωνίζονται γιά τή σωτηρία τους κι ἐκεῖνοι πού ἐπιλέγουν τόν δρόμο τῆς ἀπώλειας, σκέπτονται καί πράττουν μέ ἀντίθετο τρόπο. Δέν μπορεῖ νά ὑπάρξει συμφωνία μεταξύ τους παρά τίς φιλότιμες προσπάθειες χριστιανῶν νά δείξουν ὅτι ὁ χριστιανικός τρόπος ζωῆς μπορεῖ νά ταυτίζεται ἤ τουλάχιστον νά συνδέεται μέ τά αἰτήματα καί τίς προσδοκίες τοῦ κόσμου.
Σταύρωση εἶναι ἡ διαπίστωση ὅτι ἡ ἀνθρώπινη λογική καί ἡ ἐπιστήμη δέν εἶναι δυνατόν νά γεφυρώσει τό χάσμα πού χωρίζει ὅσους θεωροῦν τόν σταυρό δύναμη τοῦ Θεοῦ κι ἐκείνους πού τόν θεωροῦν ἀνοησία. Στήν πραγματικότητα, ἡ κατανόηση τοῦ μυστηρίου τοῦ σταυροῦ δέν εἶναι δυνατή μέ τόν τρόπο πού οἱ ἄνθρωποι κατανοοῦν καί ὀργανώνουν τήν ὑπόλοιπη πραγματικότητα. Ἡ τεκμηριωμένη γνώση καί οἱ ὀρθοί συλλογισμοί δέν μποροῦν νά ἐξηγήσουν τόν σταυρωμένο Ἰησοῦ. Αὐτό σημαίνει ὅτι οἱ χριστιανοί καλοῦνται νά ὑψωθοῦν στόν σταυρό σκεπτόμενοι μέ ἕναν ἐντελῶς διαφορετικό τρόπο, κάνοντας ἐντελῶς διαφορετικούς λογισμούς. Πῶς ἄλλωστε μπορεῖ νά ἐξηγήσει κανείς ὅτι ὁ Χριστός ἐνῶ ἔπασχε κατά τή σταύρωση καί φαίνεται νά μήν μποροῦσε νά βοηθήσει τόν ἑαυτό του, μετά τήν ἀνάσταση βοήθησε τούς ἄλλους ἀνθρώπους; Ἀνάλογος θά πρέπει νά εἶναι καί ὁ τρόπος πού οἱ χριστιανοί κατανοοῦν τίς δοκιμασίες τῆς ζωῆς καί τήν αἴσθηση ἀδυναμίας πού τούς καταβάλλει, ἀφοῦ ἡ προσήλωση στόν ἐσταυρωμένο Χριστό γρήγορα θά δείξει ὅτι τελικά μποροῦν μέ τή χάρη τοῦ Θεοῦ νά βοηθήσουν τόν ἑαυτό τους, ἀλλά καί νά ὠφελήσουν τούς ἄλλους.
Ὁ Σταυρός, ἡ σταύρωση, ὁ σταυρωμένος Χριστός εἶναι κάτι παράλογο γιά τόν κόσμο πού πιστεύει ὅτι τό λογικό θά ἦταν ὁ ἰσχυρός καί ὁ δυνατός νά μήν παθαίνουν καί βέβαια νά μήν πεθαίνουν. Γιά μιά τέτοια λογική, τό πάθος καί ὁ θάνατος ἀποτελοῦν ἀδυναμία. Γι’ αὐτό καί δέν ὑπάρχουν λόγια γιά νά ἐξηγήσει κανείς τό γεγονός ὅτι ὁ Θεός σταυρώνεται. Ἀπό τήν ἄλλη, ἄν κάποιος καταφέρνει μέσα ἀπό ὅλα αὐτά νά βγαίνει νικητής, νά ὑπερισχύει, νά ἀνασταίνεται, τότε ἡ δύναμή του εἶναι ἄλλης τάξης, ἄγνωστης γιά τά ἀνθρώπινα δεδομένα. Ἄν μάλιστα ὅποιος ἀνεβαίνει στόν σταυρό, ὄχι γιατί δέν μπορεῖ νά τόν ἀποφύγει, ἀλλά γιατί ἔτσι ἐπιλέγει καί γιατί ἡ ὕψωση στόν σταυρό σημαίνει ἀνάσταση, λύτρωση, νίκη πάνω στήν ἁμαρτία καί τόν θάνατο, τότε ἀποκαλύπτεται ἕνας ἄλλος κόσμος πού δικαιολογημένα ὑπερβαίνει κάθε συνθήκη τοῦ παρόντος κόσμου. Σταυρώνεται κανείς ὅταν ἐπιλέγει νά σταυρωθεῖ, ὄχι ὅταν ἀναγκαστικά σύρεται σέ μιά σταυρική, ἐπώδυνη, κατάσταση ἀπό τίς συνθῆκες τῆς ζωῆς. Οἱ συγκυρίες ἔχουν τόν ρόλο τους, ἀλλά στόν χριστιανό ἐπαφίεται νά δεῖ τήν ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ καί νά κατανοήσει τά συμβάντα τῆς ζωῆς του κατά τόν τρόπο πού θέλει ὁ Θεός, πράττοντας ἀνάλογα.
Κάποιος σταυρώνεται ὅταν καταφέρνει νά δεῖ ὅτι ἡ πρόοδος στή λογική καί στήν ἐπιστήμη δέν σημαίνει ὅτι αὐτοί οἱ δύο πυλῶνες τοῦ κόσμου λαμβάνουν σοβαρά ὑπόψη τήν πραγματικότητα τοῦ κόσμου, ἄν καί μέ αὐτή ἀσχολοῦνται. Αὐτός πού σταυρώνεται δέν ἀμφισβητεῖ τά πορίσματα τῆς ἐπιστήμης, ἀλλά δέν θεμελιώνει πιά σέ αὐτά τή ζωή του. Γίνεται «παράλογος» γιατί στηρίζει τή ζωή του στόν Δημιουργό Θεό πού τόν βλέπει διαρκῶς γύρω του, μέσα στόν κόσμο, τή στιγμή πού ὁ κόσμος ἀπορρίπτει ἤ ἀγνοεῖ τόν Δημιουργό Θεό. Ὁ Θεός ἔπλασε τόν φυσικό κόσμο καί τόν ἄνθρωπο μέ τέτοιο τρόπο ὥστε οἱ ἄνθρωποι νά μποροῦν καί μόνο μέ τή θέαση τοῦ κόσμου νά φτάσουν στόν Θεό. Ὡστόσο, ἡ ἐξέλιξη τῶν ἐπιστημῶν ἐνῶ θεμελιώνεται πάνω στούς φυσικούς νόμους πού διέπουν τή λειτουργία τοῦ κόσμου καί οἱ πιό σπουδαῖοι των ἀνθρώπων ἀσχολοῦνται μέ τή μελέτη τους γιά τήν ἀξιοποίησή τους, ὁπωσδήποτε γιά τό καλό τοῦ ἀνθρώπου, δέν καταφέρνει στό ἐλάχιστο νά φέρει τούς ἀνθρώπους κοντά στόν Θεό. Τό ἀντίθετο μάλιστα συμβαίνει, ὅσο περισσότερη τεκμηριωμένη γνώση ἀποκτᾶ ὁ ἄνθρωπος, τόσο περισσότερο δυσκολεύεται νά ἀντιληφθεῖ τή σοφία τοῦ Θεοῦ, ἀδύναμη ὅπως εἶναι ἡ ἀνθρώπινη σοφία νά συλλάβει τό γεγονός τῆς πίστης στόν σταυρό τοῦ Κυρίου.
Αὐτό τό «παράλογο» καί οἱ βαθιές ἀντιθέσεις μεταξύ ὅσων ἐπιλέγουν νά σταυρωθοῦν καί ὅλων τῶν ὑπολοίπων, ἐπιτείνεται ἀκόμα περισσότερο ὅταν κανείς ἀντιληφθεῖ ὅτι ἡ ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ σημαίνει τήν προβολή τοῦ Ἐσταυρωμένου πού πεθαίνει κι ὄχι τοῦ θαυματουργοῦ Χριστοῦ πού ἀνασταίνει νεκρούς καί θεραπεύει δαιμονισμένους καί ἀσθενεῖς κάθε εἴδους. Εἶναι σίγουρο ὅτι οἱ ἄνθρωποι προτιμοῦν τά θαύματα καί τά ὑπερφυσικά σημεῖα, ἀλλά ὁ Θεός, ἡ Ἐκκλησία, γνωρίζουν ὅτι ὅσοι ἑλκύονται ἀπό τόν σταυρό αὐτοί καί σώζονται. Εἶναι φανερό ὅτι συχνά οἱ ἄνθρωποι ἄλλα ζητοῦν, κι ἄλλα Ἐκεῖνος προσφέρει. Ὕψωση στόν σταυρό σημαίνει νά μπορεῖ κάποιος ἄλλα νά ζητεῖ ἀπό τόν Θεό, ὁ Θεός ἄλλα νά τούς δίνει κι ἐκεῖνος νά βλέπει στήν ἀπάντηση τοῦ Θεοῦ τήν ἐκπλήρωση τοῦ πραγματικοῦ θελήματός του, τοῦ φυσικοῦ του θελήματος. Ἄν κανείς πείθεται ἀπό τά ἀντίθετα, μπορεῖ πιά καί κατανοεῖ τί σημαίνει ἡ δύναμη καί ἡ σοφία τοῦ Θεοῦ. Ἀντίθετα, ἡ ἀνθρώπινη σοφία θεωρεῖ σοφία ὅ, τι μέ ἐπιτυχία ἀντιστοιχεῖ στίς ἔρευνες καί τίς ἐπιδιώξεις τοῦ ἀνθρώπου.
Ὑψώνεται κάποιος στόν σταυρό ὅταν ἐπιλέγει νά ζεῖ στή ζωή του τήν καινή κτίση, τή ζωή τῆς Ἐκκλησίας, ἀμφισβητώντας ἀπό ἐκεῖ ψηλά τίς βεβαιότητες τῶν ἀνθρώπων γιά τό πῶς ἀλλάζει ὁ κόσμος, γιά τό πῶς ὁ κόσμος γίνεται πραγματικά καινούργιος. Μέ τήν ἐπιλογή του αὐτή ὁ πιστός χριστιανός συντάσσεται μέ τό «παράλογο» τῆς ἱστορίας τοῦ Ἰησοῦ πού ἄλλαξε τήν ἀνθρώπινη ἱστορία μέ τή σταύρωση καί τήν ἀνάστασή Του καί ἔχοντας γιά ἀποστόλους κάποιους ἁλιεῖς. Ἄν σέ κάτι ἐπιδίδονται χωρίς σταματημό οἱ ἡγέτες τοῦ κόσμου καί τά ὀργανωμένα κοινωνικά σύνολα εἶναι ἡ καλλιέργεια προσδοκιῶν γιά ἕναν καινούργιο καί καλύτερο κόσμο, γιά ἕναν κόσμο πού θά ἐξαφανίσει τό κακό, γιά ἕναν κόσμο ὅπου ὅλο καί περισσότεροι ἄνθρωποι, καί τελικά ὅλοι, θά ἀπολαμβάνουν τίς χαρές τῆς ζωῆς. Ἡ καινοτομία καί ἡ πρόοδος εἶναι οἱ δημοφιλεῖς ἔννοιες τῆς ἐποχῆς καί ὁ χριστιανός πού ἀκολουθεῖ τό παράδειγμα τοῦ ἐσταυρωμένου Χριστοῦ ἐπιλέγει νά στρέψει τό βλέμμα του στόν σταυρό πού ὑψώνεται γιά νά μάθει τί ἀποτελεῖ καινοτομία καί πρόοδο πού πραγματικά ἀλλάζουν τήν ἀνθρώπινη ζωή μέ τή νίκη πάνω στήν ἁμαρτία καί τόν θάνατο.
Ἡ πορεία τοῦ Χριστοῦ πρός τόν Σταυρό πού περιγράφεται ἀπό τόν εὐαγγελιστή Ἰωάννη δείχνει μέ τόν πιό ἁπτό τρόπο πῶς κανείς σταυρώνεται καί ὑψώνεται στόν σταυρό. Ὁ Χριστός, ἄν καί εἶναι Υἱός τοῦ Θεοῦ δικάζεται ἀπό τόν Πιλάτο καί τελικά καταδικάζεται ἀπό τούς Ἰουδαίους γιατί ἀποκάλεσε τόν ἑαυτό του Υἱό τοῦ Θεοῦ. Ὁ Χριστός ἀποκαλύπτει ποιός πραγματικά εἶναι κι αὐτό ἔχει σταυρικές συνέπειες. Ἡ παρουσία τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο, σέ ἕναν κόσμο πού ἔχει καθιερώσει τόν δικό του τρόπο ὀργάνωσης καί ζωῆς, ὅπως συνέβαινε μέ τούς Ἰουδαίους, θέτει σέ ἀμφισβήτηση τήν ἴδια τήν ὑπόσταση τοῦ κόσμου καί ἄρα ὁ σταυρός καί ὁ θάνατος τοῦ Θεοῦ εἶναι ἡ μόνη λύση ὥστε ὁ κόσμος νά παραμείνει ὅπως εἶναι. Ἀντίστοιχη ἀντιμετώπιση ἀναμένεται νά ἔχουν ἀπό τόν κόσμο καί ὅσοι γίνουν ἀκόλουθοι τοῦ Ἐσταυρωμένου. Κάθε φορά πού θά φαίνεται μέ καθαρότητα ἡ χριστιανική τους ἰδιότητα μέ τά λόγια καί μέ τά ἔργα τους, θά ἔχουν νά ἀντιμετωπίσουν τήν ἀπόρριψη τοῦ κόσμου γιατί ὁ κόσμος γνωρίζει ὅτι ὁ χριστιανικός λόγος καί τρόπος ζωῆς ἀμφισβητοῦν τίς ἐπιλογές του καί κηρύττουν ἕναν ἐντελῶς διαφορετικό κόσμο. Αὐτή ἡ ἀπόρριψη καί αὐτή ἡ ἀντίθεση εἶναι ἡ σταύρωση. Σταυρώνεται κανείς ὅταν γιά παράδειγμα τηρεῖ τήν ἐντολή τῆς ἀγάπης γιά ὅλους καί ὅλοι στρέφονται ἐναντίον του, φίλοι καί ἐχθροί.
Ὁ Χριστός σταυρώνεται γιατί προβάλλεται ἀπό τούς σταυρωτές τους ὡς βασιλιάς πού ἀντιτίθεται στόν Καίσαρα θέτοντας σέ κίνδυνο τήν πολιτική τάξη καί σταθερότητα. Ὁ Πιλάτος, ἄν καί δέν προχωρεῖ σέ δικαστική διερεύνηση τῆς καταγγελίας ὅπως ὄφειλε καί ὡς διοικητής, ἀλλά καί ὡς δικαστής, ἐπιτρέπει στόν ὄχλο νά ὁδηγήσει τόν Χριστό στόν σταυρό καί τόν θάνατο. Ὅλοι τους κατά βάθος γνώριζαν ὅτι ὁ Χριστός δέν ἦρθε στόν κόσμο νά κηρύξει μιά βασιλεία ἀνταγωνιστική τοῦ Καίσαρα, ἀλλά ὅλοι τους συνεργάστηκαν γιά νά μήν ἀλλάξει ὁ κόσμος στόν ὁποῖο ὅλοι εἶχαν βρεῖ τή θέση τους καί γιά τόν ὁποῖο καμία οὐσιαστική ἀλλαγή δέν ἤθελαν νά γίνει. Δέν πρέπει, λοιπόν, νά μᾶς κάνει ἐντύπωση ἡ ἀρνητική στάση τοῦ κόσμου ἀπέναντι στόν χριστιανικό λόγο καί στή χριστιανική πρακτική, μιά στάση ἑνός ὑποτιθέμενου φόβου γιά τόν κίνδυνο τό χριστιανικό κήρυγμα νά προκαλέσει διακρίσεις, νά προσβάλλει συνειδήσεις, νά δημιουργήσει προϋποθέσεις ἀντιδραστικῶν κινημάτων πού θά προκαλοῦσαν κίνδυνο γιά τά θεμέλια τοῦ πολιτισμοῦ μας. Εἶναι ἄλλωστε κυρίαρχη στήν ἐποχή μας ἡ ἄποψη ὅτι τό χριστιανικό κήρυγμα καί οἱ χριστιανοί πού τό ἐκφράζουν θά πρέπει νά παραμένουν στόν ἰδιωτικό χῶρο τῆς πίστης καί νά μήν θέλουν νά ἐπηρεάσουν τόν δημόσιο βίο γιατί μόνο κακό θά προκαλέσουν. Ἕνα εἶδος σταύρωσης ὑφίσταται ὅποιος ἔχει ὑποστεῖ αὐτή τήν ἀντιμετώπιση, ἄν μάλιστα λάβουμε ὑπόψη μας ὅτι οἱ πιστοί χριστιανοί εἶναι στρατευμένοι στόν ἀγῶνα γιά τή σωτηρία ὅλων τῶν ἀνθρώπων χωρίς ἐξαιρέσεις καί χωρίς ἀποκλεισμούς ἀρκεῖ ὁ ἄνθρωπος νά θελήσει νά ζήσει τή ζωή του μαζί μέ τόν Χριστό.
Ἀπέναντι σέ ἕναν κόσμο πού δέν θέλει νά ἀναγνωρίσει τόν Χριστό στό πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ ὅπως εἶναι ὁ δικός μας κόσμος, ἡ δική μας ἐποχή, ἡ Ἐκκλησία ὑψώνει τόν Τίμιο Σταυρό γιά νά εἶναι ὁρατός ἀπό ὅλους, ὥστε ὅλοι νά ἔχουν τήν εὐκαιρία, ἄν τό ἐπιλέξουν, νά ὑψωθοῦν σταυρωμένοι ὅπως πρῶτος ὑψώθηκε ὁ Σταυρωμένος Χριστός. Ὁ Θεός μᾶς καλεῖ νά τόν ἀκολουθήσουμε ὄχι μόνο γιά τό καλό μας, ἀλλά καί γιά καλό τῶν ἄλλων γύρω μας. Ἀφιερώνουμε ὁλόκληρη τή ζωή μας καταβάλλοντας κάθε κόπο καί κάθε κόστος γιά τό καλό τῶν δικῶν μας ἀνθρώπων, ἀλλά ἴσως μᾶς διαφεύγει τό σημαντικότερο ἔργο, αὐτό τῆς ὑψώσεως στόν σταυρό. Ὁ Σταυρός ὑψώνεται ἀπό τήν Ἐκκλησία γιατί ἡ ὕψωση τοῦ καθενός σέ αὐτόν ἔχει εὐεργετικές συνέπειες στούς γύρω του. Ὁ Χριστός ὑψώνεται στόν σταυρό καί ὁ ἕνας στούς δύο ληστές σώζεται, ὁ ἑκατόνταρχος ἀναγνωρίζει τόν Θεό, οἱ ἄνθρωποι ἀρχίζουν νά τύπτουν τά στήθη τους ἀναγνωρίζοντας τό λάθος τους, ἡ Παναγία μέ τόν Ἰωάννη καθιερώνουν τήν πνευματική συγγένεια μεταξύ τῶν ἀνθρώπων πού θά ὁδηγήσει στήν Ἐκκλησία. Μεγάλες οἱ ἀλλαγές καί ὁ ἀντίκτυπος τῆς σταύρωσης τοῦ Χριστοῦ. Ἀνάλογος τοῦ δικοῦ μας κόσμου θά μποροῦσε νά ἦταν ὁ ἀντίκτυπος στούς γύρω μας ἀπό τήν ἀπόφασή μας νά σταυρωθοῦμε μαζί μέ τόν Χριστό, ἀναγνωρίζοντας τή σοφία καί τή δύναμη τοῦ μυστηρίου τοῦ σταυροῦ.