12-5-2022
Ευλογημένοι πατέρες και αδελφοί,
Αγαπητέ π. Δημήτριε,
Είναι φυσικό όταν ανατέλλει ο ήλιος, κάθε άλλο αστέρι του ουρανού να σβήνει, αφού το φως του ήλιου είναι τόσο ασύγκριτα εκτυφλωτικό, που στην ουσία «εξαφανίζει» από το οπτικό μας πεδίο όλα τα υπόλοιπα ουράνια σώματα. Στο πνευματικό στερέωμα όμως της Εκκλησίας μας, ενώ εδώ και μερικές μέρες ανέτειλε εκ του τάφου ο νοητός ήλιος της δικαιοσύνης και τα πάντα πεπλήρωται φωτός, και ενώ το φως Του είναι ασύγκριτα πιο φωτεινό από κάθε τι γήινο, αντί να εξαφανίζει τους υποδεέστερους αστέρες, αυτός ο ίδιος ο ήλιος τους προκαλεί και τους αναδεικνύει λέγοντάς τους: «Οὕτω λαμψάτω τό φῶς ὑμῶν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων». Ένας τέτοιος φωστήρας του στερεώματος της Εκκλησίας, και μάλιστα της τοπικής Εκκλησίας της Κύπρου μας, παρουσιάζεται σήμερα μπροστά μας, δίπλα στον Αναστάντα Χριστό, χωρίς να ωχριά και να σμικρύνεται από τη σύγκριση, αλλά όπως ψάλλαμε πριν λίγες μέρες, αφού πέρασε τη ζωή του «Αφορώντας εις Αυτόν, ως αυτού μαθητής, μη φρονών υψηλά, συνεπαγόμενος τοις ταπεινοίς, πίνων το της ασκήσεως και του αγιασμού αυτού ποτήριον, νυν εν τη βασιλεία του Πατρός, συν αυτώ συνδοξάζεται, λάμπων ηλίου τηλαυγέστερον». Ομιλώ φυσικά για τον οικοδεσπότην του αγίου οίκου τούτου, τον Μέγαν εν τοις Πατράσι της νήσου ημών και πολιούχον της κωμοπόλεως ταύτης, Επιφάνιον επίσκοπον Κωνσταντίας της Κύπρου.
Η προσωπικότητα, η αγιότητα και η επίδραση του Αγίου Επιφανίου, ξεπέρασε κατά πολύ τα σύνορα της μικρής μας πατρίδας. Τον ζητούσε εις βοήθειαν ακόμα και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος ο μεγάλος, τα παιδιά του Αρκάδιος και Ονώριος, ο βασιλιάς της Περσίας και πλείστοι μεγάλοι άρχοντες της εποχής. Βέβαια δεν είναι αυτό που πρέπει να θαυμάσουμε από τη ζωή του, αλλά μάλλον το ότι, ενώ τον ευλαβούντο και τον τιμούσαν αυτοκράτορες και βασιλείς, ο Άγιος Επιφάνιος ποτέ δεν δέχτηκε να πάρει έστω ένα δώρο για τον εαυτό του, από όλα όσα τα ένδοξα αυτά πρόσωπα του προσέφεραν για τις ανεκτίμητες θαυματουργίες του, θεωρώντας όλα αυτά αφορμές αχρείαστων μεριμνών. Το μόνο που αξιοποιούσε από την ευγνωμοσύνη που ένιωθαν για αυτόν, ήταν να προτρέπει όλους αυτούς τους ένδοξους και μεγάλους να δίδουν τα δώρα και τα χρήματά τους εις αγαθοεργίες, εις τους πτωχούς, στους αδυνάτους και εις το χτίσιμο εκκλησιών. Πλήρως ευθυγραμμισμένος στο του Απ. Παύλου «εἴτε τι ποιεῖτε, πάντα εἰς δόξαν Θεοῦ ποιεῖτε.»
Η αγιότητα του Επιφανίου εφανερώθη και μέσα από τη διδασκαλία και τα μέχρι σήμερον ανεκτίμητα κείμενά του. Έζησε σε μια εποχή όπου η Εκκλησία προσπαθούσε να διατυπώσει τα δόγματά της, για να μπορέσει να υπερασπιστεί την αλήθεια της έναντι πολλών αιρέσεων. Κυρίαρχη τότε η αίρεση του Αρείου και όλες οι παραφυάδες της. Παρόλο που είχε προηγηθεί η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος, εντούτοις όπως ξέρουμε, συνεχώς βλαστούσαν νέες παραλλαγές των αιρετικών διδασκαλιών για το πρόσωπο του Χριστού, του Αγίου Πνεύματος και γενικά της Αγίας Τριάδας. Ο Επιφάνιος με το ανεκτίμητο έργο του «Πανάριο» συνέβαλε με τους άλλους μεγάλους Αγίους της εποχής, για να ξεκαθαρίσει και να αποκρυσταλλωθεί η πλήρης και ακριβής ορθόδοξη πίστη της Εκκλησίας.
Αγαπητέ π. Δημήτριε,
Μια τέτοια μέρα, στην οποία εορτάζουμε ένα τόσο μεγάλο Άγιο της καθ΄ ημάς Εκκλησίας, αξιώνεσαι να εισέλθεις εις τον δεύτερο βαθμό της ιερωσύνης. Βλέπεις τον Άγιο Επιφάνιο και νιώθεις ότι ο πήχυς είναι πολύ ψηλά. Βέβαια και μόνη η ίδια η ιερωσύνη, αν συνειδητοποιούμε τι είναι, μας κάνει να αισθανόμαστε δέος. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας μεταφέρει στο όρος, όπου ο προφήτης Ηλίας ευχόμενος μπροστά στους ιερείς της αισχύνης εξαίφνης τη φλόγα εκ των ουρανών επί την θυσίαν αυτού καταβιβάζει. Και αναφωνεί «Θαυμαστά ταύτα και πάσης εκπλήξεως γέμοντα». Για να προσθέσει όμως, ότι αν μεταφερθούμε σε αυτά που συμβαίνουν μπροστά στην Αγία Τράπεζα, τότε «ου θαυμαστά όψει μόνον αλλά και πάσαν έκπληξιν υπερβαίνοντα. Έστηκε γαρ ο ιερεύς ου πυρ καταφέρον, αλλά το Πνεύμα το άγιον». Η ευχή του ιερέα δεν γίνεται για να κατέλθει φωτιά από τους ουρανούς και να κάψει τα σφάγια, «αλλ’ ίνα η (θεία) χάρις επιπεσούσα τη θυσία, δι εκείνης τας απάντων ανάψη ψυχάς και αργυρίου λαμπροτέρας αποδείξη πεπυρωμένου». Καταλαβαίνεις π. Δημήτριε ποιον έργον καλείσαι να υπηρετήσεις; Μπροστά σε αυτό το τεράστιας σημασίας και ευθύνης έργον για τις ψυχές των πιστών, ο ιερός πατήρ μας δίνει ελπίδα: «ουκ αν ποτέ ανθρωπίνη ψυχή το πυρ εκείνο της θυσίας εβάστασεν, αλλ’ άρδην αν άπαντες ηφανίσθησαν, ει μη πολλή της του Θεού χάριτος ην η βοήθεια». Κανένας μας δεν θα μπορούσε να αντέξει αυτό το ιερό πυρ του μυστηρίου, αν δεν ήταν πολλή η χάρις της βοήθειας του Θεού.
Αλλά εδώ, θα σου αναμνήσουμε ένα σχετικό περιστατικό από τον βίο του σήμερον εορτάζοντος Αγίου Επιφανίου: Ο Άγιος Επιφάνιος δεν ολοκλήρωνε τη λειτουργία, κατά τη στιγμή του καθαγιασμού των τιμίων Δώρων, αν δεν έβλεπε εμφανές σημείον της του Αγίου Πνεύματος επελεύσεως. Μια δε ημέρα, ενώ την ορισμένη στιγμή επανέλαβε τρεις φορές τα ορισμένα λόγια, δεν έβλεπε τη συνηθισμένη σε αυτόν οπτασία. Παρεκάλει δε τον Θεό μετά δακρύων διά να καταλάβει τι έφταιγε. Κάποια στιγμή είδε τον διάκονο, που στεκόταν στα αριστερά της Αγίας Τράπεζας να έχει σημεία λέπρας στο μέτωπό του. Τότε με ιλαρότητα τον παίρνει κατά μέρος, και του είπε να υπάγει στον οίκο του χωρίς να μεταλάβει την ημέρα εκείνη. Μόλις αποχώρησε ο διάκονος αυτός, ο Άγιος επανέλαβε τα θεία λόγια των ευχών και αμέσως είδε το συνηθισμένο σε αυτόν σημείο του Αγίου Πνεύματος και τότε συνέχισε τη θεία Λειτουργία. Μετά την απόλυσιν, κάλεσε τον διάκονο και τον ηρώτησε για να μάθει την αιτία αυτού του γεγονότος. Και τότε ο διάκονος του ομολόγησε, ότι όντως δεν ήταν καταλλήλως προετοιμασμένος για να λειτουργήσει την ημέρα εκείνη. Αυτό το περιστατικό μας δείχνει ότι ναι μεν η Θεία Χάρις βοηθά στην επιτέλεση του υψίστου αυτού έργου της ιερωσύνης, αλλά χρειάζεται και η δική μας κατά το δυνατόν ψυχική και σωματική προετοιμασία. Και τότε, όπως διαβάσαμε προηγουμένως, η Θεία Χάρις «τὰ ἀσθενῆ θεραπεύει καὶ τὰ ἐλλείποντα ἀναπληροῖ».
Από τώρα και στο εξής αγαπητέ π. Δημήτριε θα είσαι τω όντι πατήρ. Θα είσαι υπεύθυνος για ψυχές «υπέρ ων Χριστός απέθανεν». Τα έργα σου θα βρίσκονται στη συνεχή θέα των πιστών (αλλά και των απίστων) τέκνων της ενορίας σου, αλλά και όλης της Εκκλησίας, ώστε δι’ αυτών να πείθονται ή όχι στα λόγια σου. Όπως μας συμβουλεύει και πάλι ο Μέγας Χρυσόστομος «Καὶ γὰρ οὗτος ὁ τελεώτατος τῆς διδασκαλίας ὅρος, ὅταν καὶ δι’ ὧν πράττουσι, καὶ δι’ ὧν λέγουσι, τοὺς μαθητευομένους ἐνάγωσι πρὸς τὸν μακάριον βίον.» Βίος και διδασκαλία πρέπει να είναι συνεπή στον θείο λόγο. Εδώ θα επιστρέψουμε στον Άγιο Επιφάνιο. Όπως είπαμε στην εποχή του υπήρχαν πάμπολλες αιρέσεις για το πρόσωπο κυρίως του Χριστού, τις οποίες δια του φωτισμένου του νοός καταπολέμησε και με τους άλλους Άγιους πατέρες της εποχής του εις τέλος κατατρόπωσε. Σήμερα, μέσα στον εκκλησιαστικό χώρο τουλάχιστον, απολαμβάνουμε μια σχετική ειρήνη, όσον αφορά τη δογματική αλήθεια για το πρόσωπο του Θεού Λόγου, και γενικά για τον Τριαδικό Θεό. Χάρη στην αγία βιοτή των πατέρων ημών, με τις θείες εμπειρίες τους και της φωτισμένης εκ Θεού διδασκαλίας τους ξεκαθαρίστηκαν όλες οι αμφιβολίες, οι διαστρεβλώσεις και οι άστοχες φιλοσοφικές επιδράσεις περί της ορθής δόξας του Τριαδικού Θεού ημών. Όμως ο εχθρός της αλήθειας, ο μισόκαλος διάβολος σπέρνει νέα ζιζάνια στον αγρό της Εκκλησίας. Τι εννοούμε; Σύμφωνα με τον Άγιο Μάξιμο τον Ομολογητή «ο Θεός και Λόγος του Θεού και Πατέρα βρίσκεται μυστικά μέσα σε κάθε μια από τις εντολές του. Εκείνος λοιπόν που δέχεται μια θεία εντολή και την πράττει, δέχεται τον Λόγο του Θεού που υπάρχει μέσα σε αυτή. Εκείνος που δέχθηκε τον Λόγο του Θεού, διά μέσου των εντολών του, δέχθηκε και τον Πατέρα και το Άγιο Πνεύμα που εκ φύσεως είναι ηνωμένοι μαζί του.» Τότε έχει εμπειρικά την ορθή πίστη στο δόγμα της Αγίας Τριάδας. Την εποχή του Αγίου Επιφανίου ο διάβολος διέβαλλε τον Θεό Λόγο ως κατώτερο από τον Θεό Πατέρα. Σήμερα, αντί να διαβάλλει τον Θεό Λόγο ως πρόσωπο, διαστρεβλώνει, αλλοιώνει και αποδομεί τον Λόγο του Θεού, τη διδασκαλία δηλαδή του Ευαγγελίου, μέσω της οποίας μυούμαστε στις εντολές του Θεού, και διά αυτών συναντούμε, όπως εξήγησε ο Θεοφόρος Μάξιμος, το πρόσωπο του Θεού Λόγου. Σε καμμιά εποχή παλαιότερα δεν υπήρχαν τόσοι «ειδικοί», «σπουδαγμένοι», λεγόμενοι «θεολόγοι» και πάσης φύσεως σοφοί, που να αναλύουν τις θείες διδασκαλίες του Ευαγγελίου, και ταυτόχρονα ποτέ δεν υπήρχε τόση σύγχυση και συζητήσεις επί συζητήσεων, ερμηνείες επί ερμηνειών για το τι τελικά είναι σύμφωνο με το ευαγγέλιο του Θεού, όσο στη δική μας εποχή. Ξεχειλώνεται το Ευαγγέλιο, μετατρέπεται σε ιδεολογία, συμπιέζονται τα πάθη μας, αμνηστεύονται ένοχες επιθυμίες, ώστε όλα να χωρέσουν και να γίνουν ένα. Μπορεί να ομολογούμε το σωστό δογματικό Σύμβολο της πίστεως, αλλά είμαστε ένοχοι έναντι του προσώπου του Χριστού, διότι τη διδασκαλία «τῆς διαθήκης αὐτοῦ κοινὴν ἡγησάμενοι, ἐν ᾧ ἡγιάσθημεν, καὶ τὸ Πνεῦμα τῆς χάριτος ἐνυβρίσαμεν». Θεωρείται ο Λόγος του Θεού ως μια εκ των πολλών σοφών διδασκαλιών του κόσμου τούτου, και μάλιστα όσα αποσπάσματα εξ αυτού βολεύουν. Το Πνεύμα του Θεού συγχέεται και εξομοιώνεται με την κουλτούρα των πνευματικών ανθρώπων της τέχνης και της φιλοσοφίας. Το ευαγγέλιο σχετικοποιείται και ανανοηματοδοτείται (δήθεν) υπό το φως της σύγχρονης επιστήμης, αλλά στην ουσία καταργείται, διότι το φως αυτό δεν είναι άνωθεν ερχόμενον εκ του Πατρός των Φώτων. Δεν είναι τυχαίο ότι για τη διδασκαλία του Χριστού, αλλά και για το πρόσωπο του Χριστού, χρησιμοποιείται από την Εκκλησία μας ο ίδιος όρος: Λόγος του Θεού. Αυτός που αλλοιώνει τον Λόγο-διδασκαλία του Θεού, ομοιάζει με τους αιρετικούς της εποχής του Αγίου Επιφανίου που αλλοίωναν τη δογματική αλήθεια για το ίδιο το πρόσωπο του Χριστού.
Κάποτε στο μοναστήρι του Αγίου Επιφανίου ήρθαν κάποιοι επισκέπτες που μετέφεραν κρασί. Είχαν όμως μεγάλη ανάγκη νερού, και στο μοναστήρι που είχε μόνιμο πρόβλημα λειψυδρίας, δεν υπήρχε καθόλου νερό, σε σημείο που οι επισκέπτες θα λιποθυμούσαν. Ο Άγιος Επιφάνιος, όταν είδε τους ασκούς με το κρασί, προσευχήθηκε και μετέτρεψε το κρασί σε νερό. Ανταποκρινόμενος στην ανάγκη των ανθρώπων, έκαμε το αντίθετο θαύμα από τον διδάσκαλό του.
π. Δημήτριε,
Σε αυτές τις πνευματικές συνθήκες καλείσαι να ιερατεύσεις και να καθοδηγήσεις ως καλός ποιμένας τους πιστούς που θα σου εμπιστευθεί ο Θεός. Τότε ο Άγιος Επιφάνιος και οι λοιποί μεγάλοι Πατέρες είχαν την αγία ζωή τους και ως αποτέλεσμα ο Θεός τους έστελνε τον φωτισμό του για να διδάξουν και διατυπώσουν ορθά την πίστη της Εκκλησίας μας για το πρόσωπο του Θεού Λόγου. Εμείς σήμερα, χάρη σε αυτούς, έχουμε την ορθόδοξη και αμώμητη δογματική πίστη. Δυστυχώς όμως μας λείπει, με πρώτο εμένα, η ευλογημένη ζωή του ευαγγελίου. Ας δεηθούμε στον Άγιο Επιφάνιο, όπως τότε πήρε το κρασί (αυτό που είχαν οι επισκέπτες) και το έκανε νερό (αυτό που χρειάζονταν), έτσι και σήμερα ας δει τουλάχιστον, ότι αν και αμαρτάνομε δεν απέστημεν από την ορθή και αγία πίστη των πατέρων ημών, και ας μετατρέψει αυτή την ορθόδοξη πίστη και σε ανάλογη ενάρετη ζωή. Μόνο τότε π. Δημήτριε, όταν διά της ενασκήσεως των ευαγγελικών αρετών συναντήσεις τον Θεό Λόγο, θα μπορέσεις να εκφέρεις και τον λόγο του Θεού στο ποίμνιό σου καθαρό, αμώμητο και κυρίως πειστικό, έτσι που να αναζωογονεί και να ειρηνεύει τους ακούοντας.
Σου ευχόμαστε εκ βαθέων ψυχής, ο εν Τριάδι Θεός ημών, δια πρεσβειών του Αγίου Επιφανίου, του Αγίου Μεγαλομάρτυρος Δημητρίου και της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου να σε στερεώσει στη νέα σου αποστολή, ώστε ως ο δεσπότης Χριστός να διακονήσεις τους πιστούς της Εκκλησίας με υπομονή και αυταπάρνηση, κερδίζοντας έτσι επαξίως εν τη ημέρα εκείνη τον μισθόν του πιστού και φρόνιμου δούλου.