Περιμένοντας τόν Θεό
Ἡ δεσποτική ἑορτή τῆς Ὑπαπαντῆς τοῦ Κυρίου εἶναι ἡ γιορτή τῆς ὑποδοχῆς τοῦ νεογέννητου Χριστοῦ ἀπό τόν προφήτη Συμεών στό Ναό. Σύμφωνα μέ τήν εὐαγγελική περικοπή τῆς ἑορτῆς, ὁ Συμεών περίμενε νά ὑποδεχθεῖ πρίν τό θάνατό του αὐτόν πού θά ἀποτελοῦσε παρηγοριά γιά τόν Ἰσραήλ (Λουκ. 2, 25). Αὐτή ἡ παρηγοριά δέν ἀφορᾶ μόνο ἕνα ἔθνος, δέν ἀφορᾶ ὁρισμένους μόνο ἀνθρώπους πού συνέβη νά ἔχουν κάποιο προνόμιο. Ὁ προφήτης Συμεών θά πάρει στήν ἀγκαλιά του τόν Χριστό καί θά μᾶς ἀποκαλύψει ὅτι αὐτός πού θά παρηγορήσει τόν Ἰσραήλ εἶναι ἡ παρηγοριά γιά ὅλα τα ἔθνη, εἶναι ἡ σωτηρία γιά ὅλους του ἀνθρώπους. Ὁ προφήτης Συμεών τόν Σωτήρα Χριστό περίμενε νά δεῖ. Αὐτόν περιμένουν καί οἱ πιστοί χριστιανοί μέ τήν προσδοκία νά εἶναι ὁρατός στή ζωή τους. Ἡ γιορτή τῆς Ὑπαπαντῆς τοῦ Κυρίου μᾶς διδάσκει πῶς ὁ Θεός πού τήν ἡμέρα τῆς Ὑπαπαντῆς ἔγινε δημόσια φανερός στόν δικό Του τόπο πού εἶναι ὁ Ναός, μπορεῖ νά γίνει ὁρατός καί στήν ζωή τῶν ἀνθρώπων.
Δέν θά ἔπρεπε νά ὑπάρχει δυσκολία νά μπορεῖ νά δεῖ κανείς τόν Θεό καί νά τόν ὑποδεχθεῖ στή ζωή του. Ὁ Ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι ἡ ὑποδοχή τοῦ θείου βρέφους ἀπό τόν Συμεών ἀντιστοιχεῖ στήν ὑποδοχή ἑνός βασιλιά καί στήν ὑποδοχή ἑνός βασιλιά ὅλοι εἶναι παρόντες, ὅλοι θέλουν νά τόν ὑποδεχθοῦν, ὅλοι ἀγωνίζονται νά μποροῦν νά τόν δοῦν ἀπό κοντά. Ἀλλά στήν περίπτωση τῆς ὑποδοχῆς τοῦ Βασιλιά τῆς δόξης ἀπό τόν Συμεών, ἐλάχιστοι εἶναι οἱ παρόντες. Ἡ ὑποδοχή τοῦ βασιλέως Χριστοῦ εἶναι πάντα μιά ὑποδοχή «μυστική καί ἀπόκρυφη», ὁρατή μόνο ἀπό τόν λαό τῆς Ἐκκλησίας. Ἡ Ἐκκλησία ὑποδέχεται σήμερα ἕναν βασιλέα καί κανείς ἐπίσημος δέν εἶναι ὑποχρεωμένος νά παρευρεθεῖ. Ὁ κόσμος δέν ἀντιλαμβάνεται τόν βασιλέα πού ἔρχεται γιατί δέν τόν περιμένει. Αὐτοί πού γνωρίζουν γιά τή βασιλική ὑποδοχή καί μποροῦν νά ἀναγνωρίσουν τόν ἐρχόμενο Χριστό, εἶναι αὐτοί πού πραγματικά ἀναμένουν στή ζωή τους τόν ἐρχομό τοῦ Μεσσία Χριστοῦ, ὅπως ὁ προφήτης Συμεών καί ἡ προφήτιδα Ἄννα.
Περιμένει κανείς νά δεῖ τόν Θεό στή ζωή του ὅταν αὐτό πού θέλει νά δεῖ δέν εἶναι τά θαύματα ἤ κάτι ἀπό ἐκεῖνα πού ἐντυπωσιάζουν τούς ἀνθρώπους. Περιμένει κανείς τόν Θεό γιά νά μπορέσει νά δεῖ σαρκωμένη τήν πολιτεία, τό πολίτευμα, τόν τρόπο ζωῆς πού ἁρμόζει στούς χριστιανούς γιά νά μιμηθεῖ μέ τήν καρδιά του, μέ ἕναν ἐσωτερικό τρόπο, αὐτή τήν πολιτεία. Χαρακτηριστικό αὐτῆς τῆς πολιτείας εἶναι νά φέρεται κανείς ὅπως τά νήπια ὡς πρός τήν κακία καί νά σκέπτεται ὅπως ὁ τέλειος ἄνθρωπος (Α’ Κορ. 14, 20) ὡς πρός τήν ἀρετή καί τό ἀγαθό. Τόν τέλειο ἄνθρωπο ὑποδέχεται σήμερα ἡ Ἐκκλησία μας, τόν ἄνθρωπο πού πρίν γνωρίσει τό καλό καί τό κακό, ἔδειξε ἀνυπακοή στό κακό καί προτίμησε τό ἀγαθό (Ἡσ. 7, 16). Ὁ Χριστός, ὁ τέλειος ἄνθρωπος, εἶναι τό ἀρχέτυπό του ἀνθρώπου. Ὑποδεχόμενοι τόν Χριστό, ἀτενίζοντας τον, μποροῦμε νά ἀναγνωρίσουμε μέσα μας τόν ἄνθρωπο πού ἒπλασε ὁ Θεός κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν καί νά διαπιστώσουμε τό μέγεθος τῆς ἁγιότητας τῆς πρωταρχικῆς ὀμορφιᾶς. Αὐτόν θά πρέπει νά θέλει νά δεῖ ὅποιος περιμένει τόν Θεό στήν ζωή του.
Ἡ θέαση τοῦ ἐρχόμενου Χριστοῦ στίς ζωές τῶν ἀνθρώπων δέν εἶναι μιά ἐξωτερική θέαση μέ τά σωματικά μάτια. Ὁ Συμεών καί ἡ Ἄννα δέν ἀναγνωρίζουν τόν Μεσσία γιατί ἔχουν τήν δυνατότητα νά βλέπουν τήν ἐξωτερική τους πραγματικότητα. Πολλοί ἀπό τότε καί μέχρι σήμερα θά ἔχουν τήν δυνατότητα τῆς σωματικῆς ὅρασης, ἀλλά δέν θά μποροῦν νά δοῦν τόν Χριστό. Ἡ ἀναγνώριση τοῦ ἐρχόμενου Χριστοῦ δέν εἶναι ὑπόθεση τῆς γλώσσας καί δέν μπορεῖ νά συμβεῖ οὔτε μέ τήν ἐπαναλαμβανόμενη ἀκρόαση καί μελέτη τοῦ θείου λόγου στήν Ἄγ. Γραφή, ἀλλά οὔτε καί μέ τίς παραπομπές στά χριστιανικά κείμενα. Μέ τήν χρήση τῆς γλώσσας μποροῦμε νά περνᾶμε ἀπό νόημα σέ νόημα ἐπιδιώκοντας ὅλο καί ὑψηλότερα νοήματα, ἀλλά ἡ γλώσσα ἔχει τά ὅρια της πού εἶναι οἱ λέξεις. Κανείς μπορεῖ νά «ξεφύγει» ἀπό τό γράμμα τῆς Γραφῆς μόνο μέ τήν χάρη τοῦ Θεοῦ, μέ τήν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὥστε νά μπορέσει νά δεῖ τόν Θεό μέ πνευματικά μάτια, νά μπορέσει νά δεῖ τά κρυμμένα μυστήρια στίς λέξεις καί τίς φράσεις. Μέ τά μάτια τῆς ψυχῆς τους εἶδαν τόν Χριστό ὁ προφήτης Συμεών καί ἡ προφήτιδα Ἄννα. Ἐνθυμούμενοι τά λόγια τῶν προφητῶν μπόρεσαν μέ τήν χάρη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος νά δοῦν τήν ἐκπλήρωσή τους στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ.
Περιμένοντας τόν Θεό σημαίνει νά μήν περιμένει κανείς ἀποκαλύψεις ἀφοῦ ἡ φανέρωση τοῦ κρυμμένου μυστηρίου ἔχει ἤδη συμβεῖ καί συνεχίζει νά συμβαίνει στίς ζωές τῶν ἀνθρώπων. Αὐτή ἡ φανέρωση συμβαίνει μέ ἀπροσδόκητο τρόπο καί πάντως ὄχι μέ τόν τρόπο πού ὁ κόσμος φαντάζεται ὅτι συμβαίνουν οἱ ἀποκαλύψεις. Ἔτσι, ἐνῶ μέ τήν ἀνάμνηση τοῦ γεγονότος τῆς ἑορτῆς τῆς Ὑπαπαντῆς φαίνεται νά τηρεῖται μιά νομική διάταξη καί νά προσφέρονται δῶρα σύμφωνα μέ μιά θυσία πού προσδιορίζεται μέ λεπτομέρειες στήν Παλαιά Διαθήκη, αὐτό πού στήν πραγματικότητα συμβαίνει εἶναι ἡ φανέρωση ἑνός μυστηρίου πού παρέμενε κρυμμένο. Ὁ Υἱός τοῦ Θεοῦ γίνεται ἄνθρωπος καί ἀποκαλύπτεται μέ ὁρατό τρόπο στούς ἀνθρώπους. Δέν χρειάζονται πιά οἱ διατάξεις τοῦ νόμου γιά νά μπορέσει νά δεῖ κανείς κάτι ἀπό τόν Θεό, ἀφοῦ πιά ὁ ἴδιος ὁ Θεός ὡς πλήρης ἄνθρωπος συναναστρέφεται τούς ἀνθρώπους καί μπορεῖ νά γίνει ὁρατός ἀπό ὅλους. Μάλιστα αὐτή ἡ θέαση τοῦ Θεοῦ δέν προϋποθέτει νά ἔχει ζήσει κανείς τήν ἐποχή τοῦ Χριστοῦ καί νά ἔχει πορευτεῖ στούς τόπους πού ἐμφανίστηκε ὁ Κύριος. Ἀποτελεῖ ἐσωτερικό γεγονός, κάτι δηλαδή πού μπορεῖ νά συμβεῖ μέσα σέ κάθε ἄνθρωπο καί ἀνεξάρτητα ἀπό τίς συγκυρίες πού συνθέτουν τήν ἀνθρώπινη ζωή. Περιμένοντας τόν Θεό μέ χριστιανικό τρόπο σημαίνει νά ἀγωνίζεται κανείς νά ἀποκαλυφθεῖ καί στήν ζωή τοῦ τό κρυμμένο μυστήριο τῆς ἐνανθρώπισης τοῦ Θεοῦ. Ὁ Συμεών μᾶς μαθαίνει τόν χριστιανικό αὐτό τρόπο νά περιμένει κανείς τόν Θεό.
Ὁ προφήτης Συμεών περιμένει τόν Θεό καί τελικά ὑποδέχεται τόν Σωτήρα γιατί δέν περιμένει μιά κοσμικοῦ τύπου παρηγοριά ὅπως αὐτή πού προσφέρουν τά ὑλικά ἀγαθά καί οἱ τιμές τῶν ἀνθρώπων. Θαυμάζουμε τόν Συμεών γιατί, σέ ἀντίθεση μέ πολλούς ἀνθρώπους, ὄχι μόνο δέν περιμένει ἀπό τόν Θεό ἀγαθά του κόσμου, ἀλλά καί γιατί δέν περιμένει οὔτε καί κάτι πολύ ὑψηλό καί σπουδαῖο ὅπως ἡ ἀπελευθέρωση τοῦ ἔθνους του, τῶν Ἰουδαίων, ἀπό τήν Ρωμαϊκή κατοχή. Ἡ ὀμορφιά τῆς ἀλήθειας εἶναι ἡ παρηγοριά πού ἀναμένει ὁ Συμεών. Μέ τήν εἴσοδο τοῦ Κυρίου στόν Ναό, ὁ ἴδιος ἔτρεξε πρός τήν ἔξοδο ἀπό τήν ζωή, λέει χαρακτηριστικά πάλι ὁ Ἅγιος Γρηγόριος. Αὐτή εἶναι ἡ χάρη τῆς ἀληθινῆς εἰσόδου στόν Ναό, δηλαδή, νά μπορεῖ κανείς νά ὑποδέχεται τόν Χριστό καί πνευματικά νά μεταφέρεται ἔξω ἀπό τόν κόσμο καί νά γεύεται τή ζωή τῆς Βασιλείας.
Ὁ προφήτης Συμεών μπορεῖ καί ὑποδέχεται τόν Θεό γιατί κατανόησε ὅτι ἡ σωτηρία τοῦ Ἰσραήλ θά ἔφθανε ὅταν θά ἔφθανε καί ἡ σωτηρία γιά ὅλους τους λαούς. Ἄν ὁ Θεός ἐνδιαφέρεται τό ἴδιο γιά τήν σωτηρία ὅλων των ἀνθρώπων, τότε ὅσοι τόν ἀναγνωρίζουν στήν ζωή τους δέν περιμένουν πιά ἀπό Αὐτόν νά τούς λύσει τά προβλήματά τους, νά ἱκανοποιήσει τά αἰτήματά τους, νά τακτοποιήσει τίς ὑποθέσεις τῆς οἰκογένειάς τους καί τοῦ στενοῦ ἤ εὐρύτερου περιβάλλοντός τους. Ὅσοι περιμένουν τόν Θεό καί τόν ἀναγνωρίζουν ὅπως ὁ Συμεών, ἀναγνωρίζουν τήν παρουσία καί τῶν ἄλλων ἀνθρώπων μέ μόνη προσδοκία νά ἀποκαλυφθεῖ σέ ὅλους ὁ ἀληθινός Θεός καί ἡ ἀληθινή ὁδός τῆς σωτηρίας.
Ὁ ἀληθινός Θεός θά σταυρωθεῖ καί ὁ Σταυρός Του θά γίνει ἡ ὁδός τῆς σωτηρίας. Αὐτή ἡ ἀποκάλυψη μαρτυρεῖται ἀπό τόν προφήτη Συμεών ὅταν προφητεύοντας θά πεῖ ὅτι ὁ Χριστός καί ὁ Σταυρός Του θά προκαλέσουν ἀντιλογία, ἀμφιβολία, ἀπορία καί θά διχάσουν τοῦ ἀνθρώπους. Ὁ Χριστός θά σταυρωθεῖ καλώντας τούς πιστούς του νά σηκώσουν κι αὐτοί τόν σταυρό τους τηρώντας τίς ἐντολές Του. Ἄλλοι θά πιστέψουν καί θά σωθοῦν καί ἄλλοι θά ἀπιστήσουν καί θά χαθοῦν (Λουκ. 2, 34-35). Ἀλλά ἡ ἀντιλογία πού προκαλεῖ ὁ Σταυρός εἶναι μιά καλή ἐξέλιξη γιά τούς ἀνθρώπους γιατί ἔτσι δοκιμάζεται ἡ ἐλεύθερη βούλησή τους, ἡ ἐλεύθερη ἐπιλογή τῆς ἀλήθειας, ἡ ἐλεύθερη τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ μέσα σέ ἕναν κόσμο πού θά ἀμφισβητεῖ συνεχῶς τόν Σταυρωμένο Χριστό καί τίς ἐντολές Του. Ἡ ἀντιλογία κάποια στιγμή θά τελειώσει ὅταν μέ τό τέλος τῆς ἱστορίας ὁ Χριστός μέ ὁλοφάνερη τήν θεότητά του θά σημάνει καί τό τέλος τῆς ἀμφιβολίας, τό τέλος τῆς ἀπιστίας. Μέχρι τότε ὅσοι περιμένουν τόν Θεό καί τόν ἀναγνωρίζουν στό πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ θά τηροῦν ἀνεπιφύλακτα τίς ἐντολές Τοῦ ὅπως ἔκαναν ὁ Συμεών καί ἡ Ἄννα περιμένοντας μέ ὑπομονή τόν Θεό καί παραμένοντας συνεχῶς στόν Ναό.
Ἡ παραμονή στό Ναό ἀποδεικνύει τήν ἀφιέρωση στόν Θεό καί φανερώνει ὅτι ἡ συνάντηση μέ τόν Χριστό προϋποθέτει ἀπόσταση ἀπό ὅλα αὐτά πού ὁ κόσμος θεωρεῖ σημαντικά, ἀπό ὅλα ἐκεῖνα πού ἀναμένεται, δικαιωματικά, νά ἀπολαμβάνει καί νά μετέρχεται κανείς στή ζωή του. Πολύ σύντομη εἶναι ἡ περιγραφή τοῦ βίου τῆς προφήτιδος Ἄννας ἀπό τό Ἐαυγγελιστή Λουκᾶ. Ἡ Ἄννα ἀπό νεαρή ἡλικία καί μετά ἀπό ἕναν σύντομο ἔγγαμο βίο, ἔμεινε χήρα καί ἀπό τότε ἀφιερώθηκε ὁλοκληρωτικά στόν Θεό. Ὁ βίος τῆς ἀντιστοιχεῖ σέ μιά ζωή πού ξεκίνησε μέσα στόν κόσμο καί κατέληξε στόν Ναό καί τήν ἄσκηση μέ νηστεία καί προσευχή. Ἡ προφήτιδα Ἄννα εἶχε κι ἄλλες ἐπιλογές, ἀλλά ἐπέλεξε τήν ἀφιέρωση στόν Θεό. Αὐτή ἡ ἐξέλιξη εἶναι στήν πραγματικότητα μιά ἐξέλιξη ζωῆς ἀπό τά «σωματικότερα» στά «πνευματικώτερα», μιά ἐξέλιξη ζωῆς πού ταιριάζει στό νόημα τῆς ἑορτῆς καί ἐπιτρέπει στούς ἀνθρώπους νά ἀναγνωρίσουν τόν Θεό πού ἔρχεται πρός αὐτούς. Ὁ Θεός εἶναι παρών, ἀλλά δέν εἶναι ὁρατός ἀπό ὅλους.
Τό βάπτισμα τῶν χριστιανῶν εἶναι ἡ δική τους ἀφιέρωση στόν Θεό, τήν ὅποια συχνά αὐτοί ξεχνοῦν. Μέ τήν τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ καί τήν μετοχή στά Μυστήρια ἀναλαμβάνει κανείς τήν ἀφιέρωσή του μιμούμενος τόν Συμεών καί τήν Ἄννα καί μπορεῖ νά ἀναγνωρίσει τόν Θεό πού ἔρχεται κοντά του. Τότε, αὐτό πού συνέβη γιά τήν ἀνθρώπινη φύση μέ τήν ἐνανθρώπιση τοῦ Θεοῦ καί ἀποκαλύφθηκε δημόσια μέ τήν ἑορτή τῆς Ὑπαπαντῆς μπορεῖ νά συμβεῖ στόν κάθε χριστιανό προσωπικά, ὑποστατικά, ὅπως χαρακτηριστικά σημειώνει ὁ Ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Αὐτή ἡ προσωπική, ὑποστατική, ὑποδοχή τοῦ Χριστοῦ εἶναι τό νόημα τῆς ἑορτῆς καί ἀντιστοιχεῖ σέ ἕναν πνευματικό κι ὄχι νομικό ἑορτασμό, σέ ἕνα ἐσωτερικό γεγονός πού ἐπιτελεῖται μέ τήν χάρη τοῦ Ἄγ. Πνεύματος, σέ μία πολιτεία πού ἀποστρέφεται τό κακό καί ἐκλέγει τό ἀγαθό καί ἡ ὁποία «παρασκευάζεται» μέσα στήν σύναξη τῆς Ἐκκλησίας.
Τά λόγια τοῦ προφήτη Συμεών εἶναι λίγα, ἀλλά ἱκανά νά ἀποκαλύψουν τόν κρυμμένο θησαυρό τοῦ μυστηρίου τοῦ Χριστοῦ «σέ ὅσους μεγαλώνουν τρεφόμενοι μέσα στήν Ἐκκλησία», σέ ὅσους ἡ ἀνατροφή τούς εἶναι ἡ ἀνατροφή πού προσφέρει ἡ ζωή μέσα στήν Ἐκκλησία. Σέ αὐτή τήν ἀνατροφή συμβάλλει, σέ ὅσους τό θέλουν, καί ἡ ἑορτή τῆς Ὑπαπαντῆς.
Δρ. Ιωάννης Μπέκος
Λέκτορας Χριστιανικής Ηθικής στη Θεολογική Σχολή Εκκλησίας Κύπρου
Πηγές:
Ἁγίου Γρηγορίου Νύσσης, Λόγος εἰς τήν Ὑπαπαντήν τοῦ Κυρίου καί εἰς τήν Θεοτόκον καί εἰς τόν δίκαιον Συμεώνα, ΕΠΕ, τ. 11, Πατερικαί ἐκδόσεις Γρηγόριος Παλαμᾶς, Θεσσαλονίκη, 1991, 63-113.
Ἁγίου Γρηγορίου Παλαμᾶ, Ὁμιλία εἰς τήν Ὑπαπαντήν τοῦ Κυρίου καί Θεοῦ καί Σωτῆρος ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ΕΠΕ, τ. 9, Πατερικαί ἐκδόσεις Γρηγόριος Παλαμᾶς, Θεσσαλονίκη, 1991, 142-167
Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, Ὁμιλία εἰς τήν Ὑπαπαντήν τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, καί εἰς τήν Θεοτόκον καί εἰς τόν Συμεών, PG 50, 807-812.
Ἁγίου Κυρίλλου Ἀλεξανδρείας, Ὁμιλία εἰς τήν Ὑπαπαντήν τοῦ Κυρίου ἠμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, Bibliotheca Hagiographica Graeca (BHG), 1963.