ΔΗΜΟΣ ΙΔΑΛΙΟΥ
Μητροπολιτικός Ναός Παναγίας Ευαγγελίστριας
Ἐφημέριος:
Ἀρχιμ. Γρηγόριος Ἰωαννίδης (τηλ.: 99882272)
Πρωτ. Σπυρίδων Ζαχαριάδης (τηλ.: 22526352, 99068781 καὶ 99429265)
Πρεσβ. Χρῆστος Σαντορινιός (τηλ.: 99084041)
Ψάλται:
Σπύρος Ἰωάννου καὶ Συμεὼν Ματσάγκος.
Ἐπίτροποι:
Πρωτ. Σπυρίδων Ζαχαριάδης, Στυλιανὸς Κεπόλας, Κυριάκος Λαγός, Χρυσόστομος Παπαβαρνάβας, Κώστας Κανιὸς καὶ Μαρία Κυπριανοῦ.
Κατηχητών/Κατηχητριών:
π. Γρηγόριος Ιωαννίδης 99882272
Φαίδρα Εξαδάκτυλου 99988629
Δήμητρα Σταύρου 99596369
Αγνή Εξαδάκτυλου 99784064
Νικολέττα Ηλιάδου 99533287
Δέσποινα Μαλιάππη 99828604
Πανήγυρις
2/9 – Αγίου Μάμαντος
9/10 Ἁγίων Ἀνδρονίκου καὶ Ἀθανασίας
25/3 - Παναγίας Εὐαγγελίστριας (Μητροπολιτικὸς Ναός)
21/5 - Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης [Ενορία Καλλιθέας – Ηλιούπολης]
20/10 Ἁγίου Ἀρτεμίου
Περισσότερες Πληροφορίες
https://www.dali.org.cy/el/episkeptes/4-εκκλησίες/touristguide_items?cat=4
Εκκλησία Παναγίας της Ευαγγελίστριας
Στο κέντρο του Ιδαλίου, βρίσκεται ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός Παναγίας Ευαγγελίστριας.
Ο Ναός είναι κτίσμα των ετών 1908/1910 – 1944/1948, με κύριο και βασικό υλικό κατασκευής την παραδοσιακή πέτρα.
Οι διακοσμημένες με κιονόκρανα κολώνες, διαχωρίζουν τον Ναό σε τρία κλίτη (κάθετοι διάδρομοι) και κλιμακοστάσια οδηγούν στους γυναικωνίτες και στις καμπάνες, κατασκευασμένες στην Αλεξάνδρεια.
Το εικονοστάσι του τέμπλου, το προσκυνητάρι, καθώς και ο δεσποτικός θρόνος, αποτελούν έργο του ξυλογλύπτη Χρύσανθου Κ. Ταλιαδώρου, οι εικόνες του τέμπλου αγιογραφήθηκαν στην Ιερά Μονή Σταυροβουνίου, ενώ τελευταία φιλοτεχνήθηκαν τα αναλόγια των ψαλτηριών από τον ξυλογλύπτη Μάριο Ηλιάδη.
Η κύρια ημέρα Εορτής του Ναού είναι στις 25 Μαρτίου, ημέρα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, της κατά σάρκα Συλλήψεως του Κυρίου.
Το Ιδάλιο κοσμούν επίσης Ιερά Εξωκκλήσια προς τιμή των Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας, Γεωργίου του Τροπαιφόρου, Μάμαντος, Αρτεμίου, Δημητριανού του Ανδριδιώτη και Θεοδώρου του Οσἰου.
Στο Ιδάλιο, όπου ο Ιερός Μητροπολιτικός Ναός της Παναγίας, εδρεύει -προσωρινά- η Ιερά Μητρόπολις Τριμυθούντος.
«ΕΝΕΚΑΙΝΙΣΘΗ Ο ΝΑΟΣ ΟΥΤΟΣ ΤΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΘΕΟΤΟΚΟΥ Τῌ ΚΥΡΙΑΚῌ 26 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1948, ΕΠΙ ΜΑΚΑΡΙΩΤΑΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ κ.κ. ΜΑΚΑΡΙΟΥ Β΄, ΤΕΛΕΤΑΡΧΟΥΝΤΟΣ ΤΟΥ ΘΕΟΦΙΛΕΣΤΑΤΟΥ ΧΩΡΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΣΑΛΑΜΙΝΟΣ κ. ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ, ΚΑΡΠΟΦΟΡΟΥΝΤΩΝ ΔΕ ΤΩΝ ΧΑΡΙΛΑΟΥ ΚΥΜΙΣΗ, ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, ΣΩΤΗΡΑΚΗ Λ. ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΟΥ, ΚΑΛΛΙΟΠΗΣ Σ. ΧΡΙΣΤΟΦΙΔΟΥ ΚΑΙ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Μ. ΠΙΤΤΑ»
Ἱερὸς Ναὸς Ἁγίων Κωνσταντίνου καὶ Ἑλένης.
Ἐφημέριος:
Πρωτ. Μάριος Καλλένος (τηλ.: 99575932).
Ψάλται:
Δημήτρης Πουλίτσης, Λεόντιος Χρυσάνθου καὶ Κυπριανὸς Ὀλυμπίου.
Ἐπίτροποι:
Οἰκον. Μάριος Καλλένος, Κυριάκος Κυριάκου, Εὐάγγελος Γεωργιάδης, Εὐγένιος Εὐγενίου, Λεωνίδας Λεωνίδου, Φίλιππος Σάκκαλλος, Κυπριανὸς Ὀλυμπίου, Σάββας Κωνσταντίνου καὶ Ρένος Νικολάου.
Κατηχητών/Κατηχητριών:
π. Μάριος Καλλένος 99575932
Αντρέας Αδαμίδης 99294004
Αθηνά Αδαμίδου 99926222
Νικόλας Αδαμίδης 97799979
Ιάκωβος Σάκκαλλος 96586872
Μαρία Σάκκαλου 99078942
Νικόλας Καλλένος 97640886
πρεσβυτέρα Άντρη Καλλένου 99356482
Ευάγγελος Γεωργιάδης 99332186
Άννα Καλλένου 99090140
Σταυρούλα Ανδρέου 99345507
Γιώργος Αλούπας 96453320
Αγνή Εξαδάκτυλου 99784064
Εξωκκλήσια
Αγίου Θεοδώρου
Η Εκκλησία και το λαξευτό Ναΐδριο του Αγίου Θεοδώρου
Βόρεια της πόλης του Ιδαλίου, στην κτηνοτροφική περιοχή, βρίσκεται κτισμένος ο ναός του Αγίου Θεοδώρου, που εγκαινιάσθηκε στις 8 Μαΐου το 1994.
Λίγα μέτρα πιο κάτω, δίπλα από τη σπηλιά στην οποία πρέπει να έζησε κάποιος ασκητής, διασώζονται κατάλοιπα παλαιότερης βασιλικής. Πρόσφατες ανασκαφές αποκάλυψαν έναν πλαϊνό τοίχο και το Ιερό Βήμα με την Αγία τράπεζα. Το 2007 το Τμήμα Αρχαιοτήτων πραγματοποίησε έργα συντήρησης του μνημείου, ανυψώθηκε η πεσμένη αψίδα και για την προστασία της σπηλιάς, τοποθετήθηκε στέγαστρο με τη συγχρηματοδότηση του Δήμου Ιδαλίου.
Πιθανόν ο Άγιος Θεόδωρος, ο Άγιος που ασκήτευε στη σπηλιά αυτή, ήταν ένας από τους 300 Αλαμάνους Αγίους που εγκατέλειψαν την Παλαιστίνη μετά την άλωση της Άκρας και σκορπίστηκαν στην Κύπρο ανά τριάδες και δυάδες διάγοντας ασκητικό βίο, συνήθως σε σπηλιές. Δεδομένου μάλιστα του γεγονότος ότι μερικά χιλιόμετρα βορειοανατολικά βρίσκεται η σπηλιά του Αλαμάνου Αγίου Σωζομένου και δυτικά, στο χωριό Νήσου η σπηλιά του Αγίου Ευτυχίου, εικάζεται ότι το τρίτο μέλος της ασκητικής αυτής τριάδας που επικοινωνούσε κατά καιρούς, αλλά διήγε κυρίως κατά μόνας, είναι ο Άγιος που ασκήτευσε στην περιοχή που βρίσκεται το εκκλησάκι του Αγίου Θεοδώρου, στη περιοχή Τραχανά. Είναι σημαντικό ωστόσο ότι για χρόνια, γνωρίζοντας ή όχι λεπτομέρειες για τη ζωή του Αγίου, η περιοχή αποτελούσε χώρο λατρείας των κατοίκων της περιοχής, που δεν παρέλειπαν κάθε Πέμπτη του Πάσχα να μεταβαίνουν στο χώρο και να τιμούν τον Άγιο με υπαίθρια Θεία Λειτουργία.
Σήμερα ο καινούριος ναός που κτίστηκε (δωρεά Μιχαήλ Χάματσου) λειτουργεί κάθε Τρίτη του Πάσχα και κάθε 16 Δεκεμβρίου, εις μνήμην του Αγίου Μόδεστου.
Αγίου Δημητριανού
Η Βυζαντινή Εκκλησία του Αγίου Δημητριανού του Ανδριδιώτου
Η εκκλησία βρίσκεται βόρεια του Ιδαλίου, στο δρόμο που οδηγεί προς το χωριό Ποταμιά, στην περιοχή που ονομάζεται << Αγρίδι>>. Εκεί, εικάζεται ότι ήταν ο τόπος μαρτυρίου του Αγίου.
O Άγιος Δημητριανός γεννήθηκε πιθανόν στην Κύπρο και ο πατέρας του ονομαζόταν Αυγουστίνος. Έζησε κατά την περίοδο των Αραβικών επιδρομών (7ος-10ος αιώνας) και ήδη από παιδί αναφέρεται ότι θεράπευσε κάποιον τυφλό. Αργότερα έγινε αξιωματικός, αλλά εγκατέλειψε γρήγορα την κοσμική ζωή και ασκήτευσε σ’ ένα σπήλαιο στην περιοχή της Λευκοπετρίας, όπως εικάζεται ότι ονομαζόταν η περιοχή που είναι σήμερα κτισμένος ο ναός. Εκεί, έμελλε να βρει μαρτυρικό θάνατο από έναν Αγαρηνό, ο οποίος βλέποντάς τον να προσεύχεται, τον κτύπησε μ’ ένα βέλος και εν συνεχεία τον αποκεφάλισε. Λέγεται ότι από την κεφαλή του έτρεξε τότε γάλα το οποίο αλείφτηκαν πολλοί ασθενείς και θεραπεύτηκαν.
Η εκκλησία είναι κτισμένη με τετραγωνισμένους πωρόλιθους και είναι σχετικά μικρών διαστάσεων. Είναι μονόκλιτη με τρούλο που καταλήγει ανατολικά σε κυκλική αψίδα. Ο τρούλος έχει τέσσερα παράθυρα και ένα μικρότερο στο Ιερό Βήμα. Συγκαταλέγεται ανάμεσα στις πιο καλλωπισμένες εκκλησίες της Κύπρου, λόγω των ωραίων της αναλογιών. Ο ναός αγιογραφήθηκε δύο φορές. Παρά τις καταστροφές που υπέστησαν οι αγιογραφίες, είναι αρκετά διακριτές οι τοιχογραφίες που απεικονίζουν τον Άγιο Γεώργιο, τον Άγιο Ιωάννη τον Πρόδρομο, τον όσιο Συμεών το Στυλίτη, την εις Άδου κάθοδον, την Αγία Κυριακή, τη μετάληψη της Οσίας Μαρίας της Αιγυπτίας, τον Άγιο Φημιανό και αρκετούς αδιάγνωστους Αγίους. Στο δυτικό τόξο του νοτίου τοίχου, απεικονίζεται ολόσωμος, με στρατιωτική περιβολή, ο Άγιος Δημητριανός ο Ανδριδιώτης, προς τιμήν του οποίου, όπως πληροφορούμαστε από τη κτητορική επιγραφή πάνω από τη δυτική είσοδο, χτίστηκε ο ναός το 1317, με έξοδα του βυζαντινού άρχοντα Μιχαήλ Καστουρούμπου και της οικογένειάς του.
Μέχρι πρόσφατα υπήρχε η εντύπωση ότι ο τιμώμενος Άγιος ήταν ο Άγιος Δημητριανός, ο επίσκοπος Χύτρων (εικόνα του οποίου βρίσκεται στο τέμπλο) και γι’ αυτό το εκκλησάκι λειτουργούσε στις 6 Νοεμβρίου. Ωστόσο, τόσο από την κτητορική επιγραφή, όσο και από την τοιχογραφία του Αγίου, καθίσταται σαφές ότι πρόκειται για τον συγκεκριμένο τοπικό Άγιο.Πρόσφατα αγιογραφήθηκε η μορφή του σε φορητή εικόνα και τον Αύγουστο του 2003, γράφτηκε πλήρης ασματική ακολουθία για τον Άγιο, από τον ιερομόναχο του Αγίου Όρους Αθανάσιο Σιμωνοπετρίτη, η οποία ψάλθηκε για πρώτη φορά κατά τον εσπερινό και την πανηγυρική Θεία Λειτουργία στις 16 Αυγούστου 2004, κατά την εορτή του Αγίου.
Η Μνήμη του Αγίου τιμάται στις 16 Αυγούστου εκάστου έτους.
Αγίου Γεωργίου
Η Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου.
Στα ανατολικά της πόλης κοντά στην ακρόπολη του Αρχαίου Ιδαλίου, βρίσκεται το εκκλησάκι του αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου. Κτίστηκε γύρω στον 15ο αιώνα, είναι μονόκλιτη με τρούλο και μιμείται (με κάποιες ωστόσο ατέλειες) τόσο στο μέγεθος όσο και στο ρυθμό, το ναό του Αγίου Δημητριανού του Ανδριδιώτου.
Στο ναό σώζονται υπολείμματα τοιχογραφιών επαρχιακής τεχνοτροπίας, του 15ου αιώνα. Διακρίνεται τμήμα της τοιχογραφίας από τον Παντοκράτορα στον τρούλο και πιο κάτω Άγγελοι και προφήτες. Στο Ιερό Βήμα σώζονται υπολείμματα από την ένθρονη Θεοτόκο και διακρίνεται το κεφάλι του Αγγέλου στα δεξιά Της. Πιο κάτω διασώζονται δύο ιεράρχες εξίτηλοι και στην ανατολική καμάρα τέσσερις Απόστολοι από τη σκηνή της Πεντηκοστής. Στο Βόρειο τόξο υπήρχε – όπως και στον Άγιο Δημητριανό – μεγάλη τοιχογραφία του Αγίου Γεωργίου.
Η θαυματουργή εικόνα του Αγίου Γεωργίου και η ημικατεστραμμένη εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας, χρονολογούνται στα 1600 και είναι εξαίρετης κρητικής τεχνοτροπίας. Εξαιτίας κάποιων επιμέρους τεχνοτροπικών στοιχείων, αποδίδεται στο ζωγράφο, Εμμανουήλ Τζανφουρνάρη.
Ο ναός λειτουργείται στις 23 Απριλίου (μνήμη του Αγίου Γεωργίου), 3 Νοεμβρίου (ανακομιδή των λειψάνων του Αγίου)και τη Δευτέρα του Πάσχα.
Αγίου Αρτεμίου
Αγίου Μάμαντος
Η Βυζαντινή εκκλησία του Αγίου Μάμα
Η εκκλησία του Αγίου Μάμα βρίσκεται στα βόρεια του Ιδαλίου, στο δρόμο που οδηγεί στην Ποταμιά, δίπλα από το Α΄ Δημοτικό σχολείο Ιδαλίου. Είναι γοτθικού ρυθμού και κτίστηκε πιθανότατα το 15ο-16ο αιώνα. Κατά τον Rubert Gunnis, για το κτίσιμό της χρησιμοποιήθηκαν μαρμάρινες κολώνες από την αρχαία πόλη του Ιδαλίου. Στην αυλή του ναού βρίσκεται το παλιό κοιμητήριο.
Στην εκκλησία δε διασώζονται αγιογραφίες. και κυριαρχεί μια γοτθικού τύπου απλότητα στο εσωτερικό. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικόνα του Αγίου Μάμαντος. Σύμφωνα με τους μελετητές Χατζηχριστοδούλου-Γερασίμου, πρόκειται για εικόνα του 19ου αιώνα η οποία αποτυπώνει αισθητικά και τεχνοτροπικά χαρακτηριστικά της σχολής του Ιωάννου Κορνάρου του Κρητός, όπως είναι «τα στρογγυλά πρόσωπα με τα πολύ λεπτά φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά, τις γλυκερές εκφράσεις, τις εξευγενισμένες κινήσεις και το αρχοντικό ανάστημα».
Η Εκκλησία διαθέτει μια νότια και μια δυτική πόρτα καθώς και δύο παράθυρα. Οι πόρτες της εκκλησίας είναι αψιδωτές με παραστάδες επενδυμένες με μαρμάρινες κολώνες. Ο Ναός σύμφωνα με μια μισοκαταστραμμένη επιγραφή στο κιονόκρανο της κολώνας στο βόρειο τοίχο, επισκευάστηκε το 1886, όταν στη θέση μιας πόρτας που κλείστηκε, κτίστηκε ένα παράθυρο. Η δυτική είσοδος της εκκλησίας, καλύπτεται με λίθινο ανώφλι, που στηρίζεται σε πρόβολο διακοσμημένο με τρίγωνα. Το ίδιο συμβαίνει και με τη νότια είσοδο, πάνω από την οποία σώζεται τόξο, τα άκρα του οποίου είναι διακοσμημένα με ανθέμια.
Τα θυρόφυλλα της εισόδου αυτής κατασκευάστηκαν το 1886 και έκλειναν μα κατακόρυφο μοχλό, τον οποίο έσπρωχνε ένα μάνταλο, που απεικόνιζε μια ανάγλυφη μορφή κουκουβάγιας. Η κουκουβάγια είναι παρμένη από φράγκικη εκκλησία και δεν βρέθηκε ανάλογη πουθενά αλλού. Θεωρείται εξαιρετικής λαϊκής τέχνης, γι’ αυτό από το 1977 τα θυρόφυλλα μαζί με την κουκουβάγια έχουν μεταφερθεί στο Μουσείο Λαϊκής Τέχνης στη Λευκωσία και στη θέση τους έχουν τοποθετηθεί αντίγραφα.
Ο Νομπελίστας Έλληνας ποιητής Γιώργος Σεφέρης, κατά την περιδιάβασή του στην Κύπρο το 1953, περνώντας από την περιοχή δεν μπόρεσε να μη θαυμάσει τη μικρή εκκλησία. Εμπνευσμένος από το μάνταλο της πόρτας, έγραψε το ποίημά του «Λεπτομέρειες στην Κύπρο».
Η εκκλησία λειτουργεί στις 2 Σεπτεμβρίου, γιορτή του Αγίου Μάμαντος και τελείται στο χώρο θρησκευτική πανήγυρις.
Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας
Αγίων Ανδρονίκου και Αθανασίας
Βρίσκεται στο κέντρο της πόλης του Ιδαλίου και αποτελούσε αρχικά τον κύριο ναό της κοινότητας, μέχρι που κτίστηκε ο Ιερός Ναός της Παναγίας της Ευαγγελίστριας. Στον ίδιο χώρο λειτουργούσε και το πρώτο σχολείο, ενώ υπήρχε και το κοιμητήριο της πόλης.