Τὸ ἀνάγνωσμα ποὺ παραδίδει τὸ συγκλονιστικὸ γεγονὸς τῆς καθόδου τοῦ Πνεύματος στὸν ὅμιλο τῶν μαθητῶν, μᾶς παραδίδεται μέσα ἀπὸ τὶς Πράξεις τῶν Ἀποστόλων (2, 1-11). Πολλὰ καὶ παράδοξα συνέβησαν ἐκείνη τὴν ἡμέρα: ὁ δυνατὸς ἦχος ποὺ γέμισε τὸν χῶρο ποὺ ἦταν ὅλοι συναγμένοι, οἱ πυρόμορφες γλῶσσες ποὺ κάθησαν πάνω ἀπὸ τοὺς μαθητές, ἡ ἐπικοινωνία τους μὲ ὅλες τὶς φυλὲς ποὺ βρέθηκαν στὴν Ἱερουσαλήμ.

Σὲ μεγάλο βαθμό, ἡ κατανόηση ὅλων αὐτῶν τῶν θαυμαστῶν γεγονότων συμπληρώνεται καὶ ἀπὸ τὸ εὐαγγελικὸ ἀνάγνωσμα τῆς ἡμέρας (Ἰω. 7, 37-52. 8, 12). Σ’ αὐτό, ἐμφανίζεται ὁ Ἰησοῦς νὰ μιλᾶ στὸ πλῆθος κατὰ τὴ διάρκεια μιᾶς ἄλλης γιορτῆς, αὐτῆς τῆς Σκηνοπηγίας. Ἐκεῖ τοὺς ἀναγγέλλει ὅτι ὅποιος διψάσει καὶ προστρέξει σὲ αὐτόν, θὰ ξεδιψάσει – καὶ ὄχι μόνον αὐτό: ποταμοὶ ζωντανοῦ νεροῦ θὰ τρέξουν ἀπὸ τὴν κοιλιά του! Καὶ ὁ Ἰωάννης κάνει ἀμέσως τὴ διευκρίνιση, ὅτι ἀναφέρεται στὸ Ἅγιο Πνεῦμα, τὸ ὁποῖο θὰ λάβει κάθε πιστὸς μετὰ τὴ δόξα τοῦ Χριστοῦ. Ἡ περικοπὴ κλείνει μὲ ἕνα «ἅλμα», ἀναφερόμενη σὲ ἕνα ἐδάφιο ἀπὸ τὸ ἑπόμενο κεφάλαιο (8, 12), στὸ ὁποῖο ὁ Ἰησοῦς ἐπαναλαμβάνει κάτι ἀνάλογο: ὅτι αὐτὸς εἶναι τὸ φῶς τοῦ κόσμου καὶ ὅποιος τὸν ἀκολουθήσει, δὲν θὰ περ- πατήσει στὸ σκοτάδι, ἀλλὰ θὰ ἔχει τὸ φῶς τῆς ζωῆς.

Ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος ἐπισημαίνει τὸ γεγονὸς ὅτι ὁ Κύριος ἐπιλέγει τὴν κορύφωση τῆς ἑορτῆς γιὰ νὰ ἀπευθύνει τὴ συγκεκριμένη διδασκαλία, ὡς τὴν πλέον κατάλληλη στιγμὴ γι’ αὐτό (Εἰς τὸν Ἰωάννην, Ὁμιλία 51, PG 59, 283). Καὶ ὁ καθηγητὴς Σ. Ἀγουρίδης σημειώνει τὸ πραγματολογικὸ πλαίσιο τῶν δύο ὑπομνήσεων τοῦ Ἰησοῦ: ἡ πρώτη συνδέεται μὲ τελετὲς καθαρμῶν τῆς ἑορτῆς, σχετικὲς μὲ σπονδὲς νεροῦ, καὶ ἡ δεύτερη μὲ τὴ σβέση τῶν λυχνιῶν ποὺ εἶχαν ἀνάψει τὶς προηγούμενες μέρες.

Καταλαβαίνει κανεὶς εὔκολα πλέον, ὅτι ὁ Χριστὸς γιὰ ἄλλη μία φορὰ διαλέγει εἰκόνες ποὺ τὶς εἶχαν μπροστά τους οἱ ἀκροατές του, γιὰ νὰ γίνουν κατανοητὰ τὰ λεγόμενά του. Ταυτόχρονα, ὅμως, κατορθώνει καὶ κάτι ἐπιπλέον: ἀνάγει ὅσους τὸν ἀκοῦν ἀπὸ τὰ ὁρατὰ στοιχεῖα τῆς λατρείας στὸν κατεξοχὴν ἀποδέκτη της ποὺ εἶναι ὁ ἴδιος. Ὅπως ἔχει τονίσει καὶ σὲ ἄλλες περιπτώσεις (μὲ πιὸ ἐμφατικὴ τὴ συνομιλία του μὲ τὴ Σαμαρείτιδα), ἡ παρουσία καὶ ἡ διδασκαλία του φανερώνουν στὸν ἄνθρωπο τὴν αὐθεντικὴ λατρεία στὸν Θεό, καὶ οὐσιαστικὰ τὴν πραγματικὴ σχέση μεταξὺ δημιουργοῦ καὶ δημιουργήματος. Οἱ γιορτὲς καὶ οἱ τελετὲς λαμβάνουν ἔτσι ἕνα νέο χαρακτῆρα, ὁρῶνται καὶ τελοῦνται στὴν ἀληθινή τους διάσταση, μακριὰ καὶ πέρα ἀπὸ τὴν τυποποίηση καὶ τὴ συνήθεια.

Ἡ Πεντηκοστή, λόγου χάριν, ποὺ ἦταν ἰουδαϊκὴ ἑορτὴ τοῦ θερισμοῦ καὶ τῆς παραλαβῆς τοῦ νόμου στὸ Σινᾶ, ἀποκτᾶ ἕνα νέο περιεχόμενο. Γίνεται ἡ ἀπαρχὴ τοῦ νέου θερισμοῦ, τοῦ θερισμοῦ τῆς Ἐκκλησίας, καὶ ἡ ἔναρξη τῆς νέας νομοδοσίας, στὴν ὁποία ὁ νέος λαὸς τοῦ Θεοῦ παραλαμβάνει τὸ πλήρωμα τοῦ νόμου.

Ἀποφασιστικὸς εἶναι σ’ αὐτὸ τὸ σημεῖο ὁ ρόλος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Ἡ χάρη του μεταμορφώνει διαρκῶς τὴ ζωὴ τῶν πιστῶν, ἐνεργεῖ μέσα ἀπὸ τὰ μυστήρια καὶ καθαγιάζει τὶς πράξεις τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ σώματος. Μοιάζει ὄντως μὲ νερὸ τρεχούμενο, ποὺ παρέχει σὲ ἀφθονία καὶ πληρότητα τὴ θεία χάρη. Οἱ δωρεές του εἶναι ἄφθονες καὶ ἀνελλιπεῖς καὶ κατακλύζουν τὴν ἀνθρώπινη ζωή, γι’ αὐτὸ καὶ χαρακτηρίζονται ὡς «ποταμοί». Οἱ εὐεργεσίες του δὲν τελειώνουν οὔτε βαλτώνουν. Σὲ κάθε πιστὸ ποὺ χαριτώνεται, ἡ δράση του εἶναι μυστική, ἐσωτερική, καὶ αὐτὸ εἶναι τὸ νόημα τῆς ἐκπόρευσης ἀπὸ τὴν «κοιλία», ποὺ ἀναφέρει τὸ Εὐαγγέλιο, ὅπως σημειώνει καὶ πάλι ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος (ὅ.π.). Ἡ εἰκόνα τοῦ νεροῦ εἶναι τὸ ὁρατὸ σημεῖο τῆς χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος, ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει καὶ στὸ βάπτισμα.

Κάθε πιστός, λοιπόν, ποὺ βρίσκεται μέσα στὴν Ἐκκλησία καὶ ἐνεργοποιεῖ τὴ δωρεὰ τοῦ ἱεροῦ Βαπτίσματος ποὺ δέχθηκε, γίνεται φορέας τῆς ἁγιοπνευματικῆς χάριτος. Κάθε μέλος τῆς Ἐκκλησίας γεννᾶται ἄνωθεν ἀπὸ τὴ χάρη τοῦ Πνεύματος καὶ ἀναγεννᾶται πνευμα- τικὰ μέσα στὴν ἀγκαλιά της. Γίνεται θεὸς κατὰ μέθεξη. Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἐθνικὴ ἀποκλειστικότητα, δηλαδή, ποὺ ὑπερβαίνεται στὴ διδασκαλία τοῦ Ἰησοῦ, βλέπουμε ἐδῶ πὼς «σπάζει» καὶ ἡ σωτηριολογικὴ ὑπεροχὴ κάθε ὁμάδας ποὺ ἐπιδιώκει νὰ ἐπιβληθεῖ στὸ Σῶμα τῶν πιστῶν.

Ἑπομένως, καὶ ἀπὸ αὐτὴν τὴν ὀπτικὴ γωνία, μποροῦμε νὰ κατανοήσουμε τὸ μένος ποὺ δείχνουν ἀπέναντι στὸν Χριστὸ οἱ Ἀρχιερεῖς καὶ οἱ Φαρισαῖοι, τὸ ὁποῖο βλέπουμε νὰ ἐπαναλαμβάνεται καὶ στὴ σημερινὴ εὐαγγελικὴ περικοπή: Οἱ θρησκευτικοὶ ἡγέτες τοῦ Ἰσραὴλ ἐπιζητοῦν τὴ σύλληψη τοῦ παράξενου ἀλλὰ καὶ ὕποπτου (γιὰ τὴ θέση τους) διδασκάλου, προσκρούουν ὅμως στὸν θαυμασμὸ τοῦ πλήθους, ἀκόμα καὶ τῶν ἀνθρώπων τους ποὺ ἔστειλαν γιὰ νὰ τὸν συλλάβουν, ἀλλὰ καὶ στὴ λογικὴ καὶ τὸ θάρρος τοῦ Νικόδημου. Τὸ μόνο ποὺ τοὺς ἀπομένει εἶναι μία κενὴ εἰρωνεία («καὶ ἐσεῖς λοιπὸν πειστήκατε ἀπὸ τὰ λόγια του; Μήπως γίνατε κιόλας μαθητές του;»), ἀλλὰ καὶ μία ἀλαζονικὴ ὑποτίμηση τῆς Γαλιλαίας, τοῦ φαινομενικοῦ τόπου καταγωγῆς τοῦ Ἰησοῦ. Εἶναι ἡ Γαλιλαία μὲ τοὺς πολλοὺς κατοίκους ἀπὸ ἄλλα ἔθνη (βλ. καὶ τὸν χαρακτηρισμὸ «Γαλιλαία τῶν ἐθνῶν», Μθ. 4, 15), ὡς τόπου δηλαδὴ ποὺ δὲν θὰ μποροῦσε ἐπ’ οὐδενὶ νὰ γεννήσει τὸν Μεσσία.

Ἐντυπωσιακὸ εἶναι πάντως, ὅτι τὴν ἴδια προσκόλληση στὸ γράμμα τῆς Γραφῆς ἐπιδεικνύουν μερικοὺς αἰῶνες ἀργότερα οἱ πνευματομάχοι, δηλαδὴ ἐκεῖνες οἱ αἱρετικὲς ὁμάδες ποὺ ἀρνοῦνταν τὴ θεότητα τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Οἱ ἀρνητὲς αὐτοὶ τῆς θείας χάριτος τοῦ Ἁγίου Πνεύματος ἐπέμεναν στὶς θέσεις τους, ἐπειδὴ θεωροῦσαν ὅτι δὲν ὑπῆρχαν ἐπαρκεῖς σχετικὲς ἀναφορὲς στὴν Ἁγία Γραφή. Ἦταν ὅμως φημισμένοι γιὰ τὴν ἐγκράτειά τους καὶ τὸν ἀσκητικό τους βίο, καὶ κατάφεραν ν’ ἀποκτήσουν πολλοὺς ὀπαδούς. Παρὰ ταῦτα, δὲν μπόρεσαν νὰ ἀποφύγουν τὴν πλάνη καὶ νὰ ὑποπέσουν στὸ σοβαρὸ σφάλμα τῆς ἄρνησης τοῦ τρίτου προσώπου τῆς Ἁγίας Τριάδος.

Αὐτὲς εἶναι ὅμως οἱ συμπεριφορὲς τῶν ἀνθρώπων ποὺ «ἠγάπησαν μᾶλλον τὸ σκότος». Στὴν Ἐκκλησία, ἀντίθετα, κυριαρχεῖ τὸ φῶς, ποὺ εἶναι τὸ φῶς τῆς ζωῆς, τὸ ὁποῖο φωτίζει κάθε πιστό, ὅπως οἱ γλῶσσες του φώτισαν τότε τοὺς μαθητές. Στοὺς κόλπους της, οἱ γλῶσσες φωτὸς τῆς χάριτος χωρίζονται καὶ μοιράζονται στὰ μέλη της ὡς ξεχωριστὰ χαρίσματα, ὅπως διδάσκει ὁ Γρηγόριος ὁ Θεολόγος (Λόγος 41, Εἰς τὴν Πεντηκοστήν, 12). Καὶ ἐπειδὴ ὁ Θεὸς εἶναι «πῦρ κατα- ναλίσκον» (Ἑβρ. 12, 29), ἡ χάρη αὐτὴ ἔχει καθαρτικὴ δύναμη ποὺ ἀποδιώχνει τοὺς ρύπους τῆς ἁμαρτίας.

Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸ ἀκριβῶς, ἡ Ἐκκλησία εἶναι μία διαρκὴς Πεντηκοστή, ποὺ διαθέτει τὴν πληρότητα τῆς δωρεᾶς. Ὅπως ἔλεγε καὶ ὁ ἀείμνηστος π. Γεώργιος Φλορόφσκι, μετοχὴ στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας σημαίνει συμμετοχὴ στὴν Πεντηκοστή. Γιὰ νὰ κατορθώσουμε ὅμως, λέει ὁ ἅγιος Γρηγόριος Νύσσης, αὐτὴ τὴ μετοχή, θὰ πρέπει νὰ μπορέσουμε νὰ ἀνεβοῦμε στὸ ὑπερῶο αὐτῆς τῆς ζωῆς, νὰ ἀρθοῦμε πάνω ἀπὸ τὶς μικρότητες ποὺ μᾶς κρατοῦν δέσμιους τοῦ σκότους τῶν παθῶν.

Πρέπει, μὲ ἄλλα λόγια, νὰ συνειδητοποιήσουμε τὴν παρουσία τοῦ Πνεύματος στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας, παρὰ τὶς δικές μας ἀνεπάρκειες. Μόνο ἔτσι θὰ τὸ ἀναγνωρίσουμε ὡς τὸ Πνεῦμα τῆς ἀληθείας ποὺ μᾶς διδάσκει τὴν ἀλήθεια γιὰ τὸν Θεό. Μὲ τὴ ζωὴ ἐν Πνεύματι βλέπουμε καὶ προγευόμαστε τὰ ἔσχατα. Ἡ ἐπενέργειά του στὸ σῶμα τῆς Ἐκκλησίας εἶναι διαρκής, ἀφοῦ εἶναι ἡ ψυχὴ τοῦ σώματος αὐτοῦ. Εἶναι ὁ πλοῦτος τῆς Θεότητας, ὁ ἴδιος ποὺ παραστεκόταν στοὺς Προφῆτες καὶ στοὺς μαθητές, ὅταν ἐνεργοῦσαν σημεῖα θαυμαστά, ὁ ἴδιος ποὺ παρίσταται καὶ στὸν δικό μας ἀγῶνα. Καὶ ἀπόδειξη τῆς παρουσίας του εἶναι ἡ καταλλαγὴ ποὺ φέρνει στὴ ζωή μας (Ἰωάννου Χρυσοστόμου, ὅ.π.).

Ἡ σημερινὴ μέρα εἶναι μέρα ὑπόμνησης ἐλευθερίας: ὁ Χριστὸς λέει ὅτι ἔρχεται πρὸς αὐτὸν ὅποιος θέλει, ὅποιος διψάει γιὰ τὴν ἀλήθεια καὶ τὴ λύτρωση. Καὶ τὸ Πνεῦμα ποὺ παραμένει στὴ ζωὴ τῆς Ἐκκλησίας πνέει ὅπου θέλει, ἐμφαίνοντας τὴν ἐλευθερία αὐτή. Εἶναι καὶ μέρα ὑπόμνησης χαρᾶς: ὁ Παράκλητος ποὺ ἐστάλη στὴ συλλογική μας ὕπαρξη καθιστᾶ μὲ τὴ χάρη του καὶ τὸν Χριστὸ παρόντα σωματικὰ μαζί μας, ἐφόσον ἡ εὐεργεσία τοῦ μυστηρίου τῆς θείας Εὐχαριστίας προσφέρει τὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα του καθημερινὰ στοὺς πιστούς.

Αὐτὴ ἡ πλησμονὴ χαρᾶς διαστέλλει τὶς διαστάσεις τοῦ εἶναι μας. Ἐνδεχομένως, γιὰ τὸν κόσμο εἶναι κάτι ἀκατανόητο, ὅπως καὶ τότε οἱ μαθητὲς ἔμοιαζαν γιὰ τὸν κόσμο μεθυσμένοι. Καὶ πράγματι: ἡ ἐπιθυμία αὐτοῦ ποὺ δέχεται τοὺς «ποταμοὺς τῆς δωρεᾶς» νὰ ἐπικοινωνήσει μὲ τοὺς ἀνθρώπους καὶ νὰ μεταδώσει τὴν ἐμπειρία του, εἶναι κατὰ κανόνα ἀκατάληπτη ἀπὸ τὴ στενὴ λογικὴ τοῦ αἰῶνος τούτου.

π. Παναγιωτοπουλος