Γιορτάζουμε τὰ Θεοφάνεια, τὴ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ καὶ θυμόμαστε ὅτι τὸ φῶς ποὺ πραγματικὰ φωτίζει τὸν νοῦ καὶ τὴν καρδιὰ τῶν ἀνθρώπων εἶναι τὸ φῶς τῆς θεότητας ποὺ σήμερα ἀποκαλύπτεται. Ἡ Ἁγία Τριάδα φανερώνεται καὶ ἐπιβεβαιώνει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ ποὺ ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ νὰ σώσει τὸν ἄνθρωπο. Ἀλλά, τὰ Θεοφάνεια εἶναι καὶ ἡ γιορτὴ τοῦ δικοῦ μας βαπτίσματος. Βαπτιστήκαμε γιατὶ οἱ προσδοκίες τῶν ἀνθρώπων ποὺ μᾶς ἀγαποῦσαν καὶ ἐκείνων ποὺ συγκροτοῦσαν τὴν ἐκκλησιαστική μας κοινότητα ἦταν νὰ ἐπιλέξουμε νὰ ζήσουμε στὴ ζωή μας μιὰ ζωὴ μαζὶ μὲ τὸν Χριστό, ἐλεύθερα καὶ συνειδητά. Καὶ ἡ γιορτὴ τῶν Θεοφανείων μᾶς ὑπενθυμίζει ὄχι μόνο τὶς προσδοκίες τῆς Ἐκκλησίας, ἀλλὰ καὶ τὴ μεγάλη κληρονομιὰ ποὺ ἔχουμε ἤδη λάβει ὥστε καθημερινά, μὲ τὶς ἐπιλογές μας, νὰ ἀνανεώνουμε συνεχῶς τὴ χάρη τοῦ μυστηρίου στὴ ζωή μας. Τὰ Θεοφάνεια ξαναζοῦμε τὸ βάπτισμά μας ἐνθυμούμενοι ὅτι ἡ βάπτισή μας δὲν ἦταν τὸ τέλος, ἀλλὰ ἡ ἀρχὴ τῆς ἐν Χριστῷ ζωῆς ποὺ θὰ ὁλοκληρωθεῖ στὰ ἔσχατα. Γιορτάζουμε τὰ Θεοφάνεια καὶ βλέπουμε πὼς ἡ μέλλουσα ζωὴ χύθηκε κατὰ κάποιο τρόπο μέσα στὴν παροῦσα καὶ ἀναμείχθηκε μαζί της. Ἡ βάπτιση τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ καὶ ἡ δική μας βάπτιση μαρτυροῦν τὴ συνάφεια Θεοῦ καὶ ἀνθρώπου.
Ὁ Χριστὸς εἶναι ἀποφασισμένος γιὰ τὴ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ γιὰ νὰ πετύχει τὸν σκοπό του, τίποτα καὶ κανένας δὲν μπορεῖ νὰ σταθεῖ ἐμπόδιο. Γι’ αὐτὸ καὶ δὲν ἔχει καμία δυσκολία νὰ ζητήσει ἀπὸ τὸν Ἰωάννη νὰ βαπτιστεῖ τὸ βάπτισμα τῆς μετάνοιας ἂν καὶ ἦταν ἀναμάρτητος. Ὡς ὁ σαρκωμένος Λόγος τοῦ Θεοῦ δὲν εἶχε διαπράξει καμιὰ ἁμαρτία καὶ μὲ τὴ Bάπτισή του δείχνει ὅτι γίνεται σὰν καὶ ἐμᾶς, ὄχι μόνο ὡς πρὸς τὴ φύση, ἔχοντας προσλάβει τὴν ἀνθρώπινη φύση, ἀλλὰ καὶ ὡς πρὸς τὴν ἁμαρτία, ὥστε ἂν ταυτιστεῖ μαζί μας: «τὸν γὰρ μὴ γνόντα ἁμαρτίαν ὑπὲρ ἡμῶν ἁμαρτίαν ἐποίησεν». Βλέπουμε τὸν Χριστὸ νὰ βαπτίζεται καὶ εἴμαστε βέβαιοι ὅτι εἶναι ἕνας ἀπὸ ἐμᾶς.
Ὁ Χριστὸς προσέρχεται στὸν Ἰορδάνη γιὰ νὰ βαπτιστεῖ καὶ ὁ Ἰωάννης σὰν νὰ ἀντιδράει. Σύμφωνα μὲ τὴ βιβλικὴ διήγηση, ὁ Πρόδρομος ἀναγνωρίζει στὸ πρόσωπο τοῦ Ἰησοῦ τὸν Μεσσία Χριστὸ καὶ τοῦ φαίνεται πιὸ λογικὸ καὶ ἀναγκαῖο αὐτὸς νὰ βαπτιστεῖ ἀπὸ τὸν Ἰησοῦ. Νιώθει ἄλλωστε ἀνάξιος γιὰ ἕνα τέτοιο ἔργο. Τὴν ἴδια στιγμὴ ἐμεῖς θυμόμαστε τὴ βάπτισή μας καὶ διαπιστώνουμε ὅτι οὔτε τότε, ἀλλὰ οὔτε καὶ τώρα εἴμαστε ἄξιοι τῆς δωρεᾶς της. Ὁ Ἰωάννης νιώθει ἀνάξιος νὰ βαπτίσει τὸν Χριστό, ἀλλὰ τελικὰ ὑπακούει στὸ θεῖο θέλημα. Ἂν καὶ ἐμεῖς ἔχουμε ἐπίγνωση τῆς ἀναξιότητάς μας νὰ εἴμαστε βαπτισμένοι, θὰ πρέπει τὸν θεῖο λόγο νὰ ἀκούσουμε καὶ νὰ ἀκολουθήσουμε τὸν Χριστὸ τηρῶντας τὶς ἐντολές του.
Στὸν σύντομο διάλογο τῶν δύο πρωταγωνιστῶν, ὁ Χριστὸς ἀποκαλύπτει στὸν Πρόδρομο ὅτι ὅλα θὰ πρέπει νὰ γίνουν ὅπως τὰ ἔχει κανονίσει ὁ Θεὸς γιατὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸ θὰ ἐκπληρωθεῖ «πᾶσα δικαιοσύνη». Ἀνορθόδοξος τρόπος νὰ ἐκπληρώνεται κάθε δικαιοσύνη ὅταν ὁ Θεὸς δέχεται νὰ βαπτιστεῖ ἀπὸ τὰ χέρια τοῦ δημιουργήματός Του! Δικαιοσύνη εἶναι ἡ τήρηση τῶν ἐντολῶν τοῦ Θεοῦ καὶ ἐπειδὴ εἶχαν ἐκπληρωθεῖ ὅλες οἱ προηγούμενες μὲ σημεῖο ἀναφορᾶς τὴν ἐνανθρώπηση, τώρα θὰ ἔπρεπε νὰ ἐκπληρωθεῖ ὁλόκληρος ὁ νόμος καὶ αὐτὸ ἐπρόκειτο νὰ συμβεῖ μὲ τὴ Βάπτιση. Γιατὶ θὰ ἀνοίξουν οἱ οὐρανοὶ γιὰ ὅλους, θὰ ἀποκαλυφθεῖ ὁ Θεός, θὰ φανερωθεῖ ἡ Οὐράνια πόλη καὶ οἱ ἄνθρωποι θὰ κληθοῦν νὰ ἀνέλθουν ἀπὸ τὴ γῆ στὸν οὐρανὸ μὲ τὴ θεία Χάρη.
Καὶ πράγματι, ὁ Χριστὸς βαπτίζεται «καὶ ἰδοὺ ἀνεῴχθησαν αὐτῷ οἱ οὐρανοί», ὅπως ἀκριβῶς συμβαίνει κατὰ τὴ στιγμὴ τῆς δικῆς μας βάπτισης, ὅταν ἀνοίγουν καὶ γιὰ ἐμᾶς οἱ οὐρανοὶ καὶ ὁ Θεὸς ἀποκαλύπτεται καὶ μᾶς καλεῖ στὴν οὐράνια πατρίδα προσπαθῶντας νὰ μᾶς πείσει νὰ μὴν δεσμεύσουμε τὴν ὕπαρξή μας μὲ τὶς ὑποθέσεις τῆς γῆς. Ὁ Χριστὸς βαπτίζεται καὶ οἱ ἄνθρωποι πιὰ μποροῦν νὰ ἐλπίζουν σὲ ἕναν πραγματικὰ καλύτερο κόσμο. Μὲ τὴ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ παύεται τὸ Ἰουδαϊκὸ βάπτισμα καὶ ἐγκαινιάζεται τὸ χριστιανικὸ βάπτισμα καὶ οἱ ἄνθρωποι, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι, μποροῦν νὰ μετακινηθοῦν ἀπὸ τὸν παλαιὸ τρόπο ζωῆς στὸν τρόπο ὕπαρξης ποὺ ταιριάζει στὸν οὐρανό, ἀλλὰ ἔχει ἀφετηρία καὶ συμβαίνει στὴ γῆ. Καὶ αὐτὴ ἡ μετακίνηση δὲν ἀφορᾶ μιὰ ἐξωτερικὴ συμπεριφορά, ἀλλὰ τὴ μεταβολὴ τῆς ὕπαρξής μας, γιατὶ τὸ βάπτισμα μᾶς δίνει τὴν ὕπαρξη ποὺ δὲν καθορίζεται ἀπὸ τοὺς νόμους τῆς φύσης, ἀλλὰ ἀπὸ τὴ χάρη τοῦ Θεοῦ ποὺ μᾶς χαρίζει τὴν κατὰ Χριστὸν ὑπόσταση.
Ἔτσι, μπορεῖ τὰ Θεοφάνεια νὰ συνέβησαν τὴν ἐποχὴ τοῦ Προδρόμου καὶ τοῦ Χριστοῦ, σὲ συγκεκριμένο τόπο, τὸν Ἰορδάνη, ἀλλὰ ἡ φανέρωση τοῦ Θεοῦ σώζει καὶ διδάσκει κάθε ἄνθρωπο, σὲ κάθε ἐποχή, γιατὶ τὸ βάπτισμα χαρίζεται σὲ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους. Σὰν νὰ ἐπιτυγχάνεται διαμιᾶς ἡ ἰσότητα, τὸ βάπτισμα γίνεται δωρεὰ σὲ ὅσους τὸ θελήσουν. Ἕνα συμβὰν τοῦ παρελθόντος ἀφορᾶ τὴ σύγχρονη ἐποχή, τὸν καθένα ἀπὸ ἐμᾶς σήμερα. Τὰ Θεοφάνεια ἀποτελοῦν ἕνα ἱστορικὸ γεγονὸς ποὺ εἶναι ἀκόμα σὲ ἐξέλιξη καὶ εἶναι στὸ χέρι μας νὰ γίνουμε μέτοχοι τῆς γιορτῆς καὶ νὰ λάβουμε τὴ Χάρη της. Δὲν ξεχωρίζει ὁ Θεὸς τοὺς ἀνθρώπους ἀναμεταξύ τους, δὲν εἶναι Αὐτὸς ποὺ διακρίνει τοὺς ἀνθρώπους χωρίζοντάς τους ἀνάλογα μὲ τὴν πίστη τους. Οἱ ἄνθρωποι ξεχωρίζουν τὴ ζωή τους ἀπὸ τὸν Θεὸ ὅταν ἀρνιοῦνται τὴ Χάρη του.
Αὐτὸ ποὺ στὴν πραγματικότητα ἀρνοῦνται οἱ ἄνθρωποι εἶναι ἡ ἀνακαίνισή τους. Ὁ ἄνθρωπος δημιουργεῖται κατ’ εἰκόνα Θεοῦ ὥστε, ὅπως ὑπάρχει ἡ Ἁγία Τριάδα ὡς ἄξια προσκύνησης στὸν οὐρανό, νὰ ὑπάρχουν φύσεις ποὺ νὰ ἀξίζουν προσκύνηση καὶ στὴ γῆ καὶ μέσῳ αὐτῶν νὰ δοξάζεται ὁ Θεὸς στὸν ὁποῖο αὐτὲς οἱ φύσεις ἀνήκουν – ἡ δόξα καὶ ἡ προσκύνηση τελικὰ μεταφέρεται στὸν Θεὸ γιὰ νὰ μὴν παραμένει στὸν ἄνθρωπο ὅπως πεισματικὰ θέλει νὰ συμβαίνει ἡ ἐποχή μας. Ἀλλὰ λόγῳ τῆς ἁμαρτίας ποὺ ἀπομάκρυνε τὸν ἄνθρωπο ἀπὸ τὸν Θεό, ἡ ἀνθρώπινη φύση θὰ πρέπει νὰ ἀνακαινιστεῖ καὶ ὁ Θεὸς γίνεται ἄνθρωπος. Καὶ ἡ Βάπτιση τοῦ Κυρίου, τὰ Θεοφάνεια, αὐτὴ τὴν ἀνακαίνιση τῆς ἀνθρώπινης φύσης ὑπηρετοῦν. Τὸ Βάπτισμα ἀποτελεῖ σημεῖο ριζικῆς μάλιστα ἀνακαίνισης. Κάθε φορὰ ποὺ κάποιος βαπτίζεται «τὸ παλαιὸ παύει καὶ τὸ καινούργιο εἰσέρχεται». Ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ γίνεται ἄνθρωπος ὥστε ὅλα νὰ τὰ ἀλλάξει, ὅλα νὰ τὰ ἀνακαινίσει. Ἔτσι, κατὰ κάποιο τρόπο, τὸ Βάπτισμα ἐμπεριέχει ὁλόκληρο τὸ μυστήριο τοῦ Χριστοῦ γιατὶ ἀποκαλύπτει τὸν σκοπὸ τῆς ἔλευσής του στὸν κόσμο. Ὁ κόσμος περιμένει τὴν ἀλλαγὴ τοῦ χρόνου γιὰ νὰ ζήσει καινούργιες ἐμπειρίες γιὰ νὰ ἐλπίσει σὲ κάτι καινούργιο στὴ ζωή του. Στὴ Βάπτιση τοῦ Χριστοῦ μπορεῖ κανεὶς νὰ δεῖ αὐτὸ ποὺ εἶναι πραγματικὰ νέο καὶ ἀνακαινίζει τὴν ἀνθρώπινη ζωή.
Τὰ Θεοφάνεια εἶναι μιὰ γιορτὴ γιὰ ὅσους δὲν θέλουν νὰ μείνουν σὲ αὐτὸ ποὺ εἶναι γιατὶ θέλουν νὰ γίνουν αὐτὸ ποὺ ἦταν κάποτε μὲ τὴ δημιουργία τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Θεό. Αὐτὴ ἡ ἀναδημιουργία τοῦ καθενὸς ἀπὸ ἐμᾶς συμβαίνει μὲ τὴ βάπτισή μας ὅταν ὁ βαπτιζόμενος ἀποκτᾶ ἕνα καλύτερο εἶδος ζωῆς καὶ ταυτόχρονο οἰκεῖο πρὸς τὴν ἀνθρώπινη φύση, ὅταν καὶ ξανασυμβαίνει αὐτὸ ποὺ σήμερα ἑορτάζουμε, ἡ φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδος. Κατὰ τὴ στιγμὴ τῆς ἀναδημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου φανερώνεται ὁ Τριαδικὸς Θεὸς γιατὶ ὁ ἄνθρωπος ἔχει τὸ προνόμιο νὰ εἶναι τὸ μόνο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ ποὺ μπορεῖ νὰ μετέχει καὶ νὰ προσκυνᾶ τὸν Θεό, τὸ μόνο δημιούργημα ποὺ ἔχει πλαστεῖ κατὰ τὴν εἰκόνα Του. Ἡ φανέρωση τῆς Ἁγίας Τριάδας σὲ κάθε βάπτισμα πιστῶν καὶ ἡ ἀνάπλαση τῶν συγκεκριμένων προσώπων φανερώνει τὸν Τριαδικὸ Θεό. Ἄλλωστε τὸ βάπτισμα δὲν γίνεται στὸ ὄνομα τοῦ Θεοῦ, ἀλλὰ τῆς Ἁγίας Τριάδος, φανερώνοντας τὸν Θεὸ στὶς ὑποστάσεις του.
Ὁ Χριστὸς βαπτίζεται καὶ ἡ Βάπτιση εἶναι ἡ πρώτη δημόσια ἐμφάνισή του, μιὰ ἔνδοξη ἐμφάνιση ἂν λάβει κανεὶς ὑπόψη του τὴ μαρτυρία τοῦ Βαπτιστῆ ποὺ εἶδε τὸ Ἅγιο Πνεῦμα νὰ κατεβαίνει καὶ νὰ παραμένει στὸν Ἰησοῦ ἐπιβεβαιώνοντας ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ Υἱὸς τοῦ Θεοῦ. Ἀλλὰ ταυτόχρονα εἶναι καὶ μιὰ ἐμφάνιση ταπείνωσης γιατὶ ὁ ἀναμάρτητος βαπτίζεται χωρὶς νὰ τὸ ἔχει ἀνάγκη. Ἡ ἐμφάνιση τοῦ Ἰησοῦ δὲν ἔχει τὰ χαρακτηριστικὰ τῆς δημοσιότητας ποὺ ἐπιθυμοῦν καὶ ἐπιδιώκουν οἱ σύγχρονοι ἄνθρωποι, γιατὶ τελικὰ ἡ δημόσια ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ δὲν ἔχει ὡς ἐπίκεντρο τὸν ἑαυτό Του, ἀλλὰ τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴ λύτρωσή του. Καὶ ἐπιπλέον, ἡ ἐμφάνισή του ὑπενθυμίζει σὲ ὅλους ὅτι ὅσοι θέλουν νὰ πλησιάσουν τὸν Χριστὸ θὰ πρέπει νὰ γνωρίζουν ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν εἶναι μόνο ἔνδοξος, ἀλλὰ καὶ ταπεινὸς καὶ ὅποιος θέλει νὰ ἐμφανιστεῖ ὁ Χριστὸς στὴ ζωή του θὰ πρέπει νὰ εἶναι ἕτοιμος νὰ τὸν ἀναγνωρίσει καὶ στὴ δόξα του καὶ στὴν ταπείνωσή Του. Καὶ δὲν εἶναι μόνο ἡ ταπείνωση ποὺ συναντᾶμε στὴ Βάπτιση, ἀλλὰ καὶ ἡ μετάνοια. Ὁ Χριστὸς δὲν ἔχει ἀνάγκη τὴ μετάνοια, ἀλλὰ τὴν ἔχουμε ἐμεῖς. Ὁ Χριστὸς βαπτίζεται τὸ βάπτισμα τῆς μετάνοιας, ἀλλὰ βαπτίζεται γιὰ τὴ δική μας μετάνοια. Τὰ Θεοφάνεια ἀποτελοῦν τὴ δημόσια ἐμφάνιση τοῦ Χριστοῦ, ἀλλὰ ἀντιστοιχοῦν κατὰ κάποιο τρόπο καὶ στὴ δική μας πρώτη στροφὴ τοῦ ἐσωτερικοῦ μας κόσμου πρὸς τὸν Θεό. Αὐτὸ ἀκριβῶς συνέβη μὲ τὸ δικό μας βάπτισμα ποὺ γιὰ νὰ μᾶς ἑνώσει μὲ τὸν Θεό, ἔπρεπε νὰ προηγηθεῖ ἡ ἄφεση τῶν ἁμαρτιῶν μας. Ἡ βάπτιση τῶν δικῶν μας ἀνθρώπων ἀποτελεῖ πάντα μιὰ ἡμέρα χαρᾶς καὶ τιμῆς καὶ γιὰ τὸν βαπτιζόμενο, ἀλλὰ καὶ γιὰ συγγενεῖς καὶ φίλους ποὺ συμμετέχουν στὴ χαρά του. Ἀλλὰ ἡ βάπτισή μας ἀποτελεῖ καὶ συμμετοχὴ στὴν τριήμερη ταφὴ καὶ ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ, κάτι ποὺ φαίνεται νὰ ξεχνᾶμε στὴ συνέχεια τῆς ζωῆς μας, ὅτι δηλαδὴ ὁ Θεὸς πεθαίνει στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ καὶ ταπεινώνεται λυτρώνοντας ὅλους ἐμᾶς ἀπὸ τὴν ἁμαρτία. Ἡ δόξα ποὺ μᾶς χαρίζει τὸ μυστήριο μαζὶ μὲ τὴν ταπείνωση καὶ τὴ μετάνοια εἶναι ἀδιαχώριστα χαρακτηριστικὰ τῆς ζωῆς μετὰ τὴ βάπτιση.
Ἀκοῦμε τὴ διήγηση τῆς Βάπτισης καὶ ὁ Ἰωάννης ὁ Πρόδρομος φαίνεται νὰ θέλει νὰ δυσκολέψει τὸν Χριστὸ καὶ τὸ ἔργο του, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα ὁμολογεῖ αὐτὸ ποὺ μὲ ταπείνωση καὶ ἐμεῖς θὰ πρέπει νὰ ὁμολογοῦμε, ὅτι ἔχουμε ἀνάγκη νὰ βαπτιζόμαστε στὴ Χάρη του καὶ νὰ συγχωροῦνται οἱ ἁμαρτίες μας. Ὁ Χριστὸς βαπτίζεται γιὰ νὰ ἀνοίξουν οἱ οὐρανοὶ γιὰ ὅλους τοὺς ἀνθρώπους, γιὰ νὰ ἐμφανιστεῖ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα καὶ γιὰ νὰ ἀλλάξει ἐντελῶς πορεία ἡ ζωή μας. Τὸ Πνεῦμα παίρνει τὴ μορφὴ τοῦ περιστεριοῦ θυμίζοντας τὸ περιστέρι ποὺ κάποτε, στὴν ἐποχὴ τοῦ Νῶε, σήμανε τὸ τέλος τοῦ κατακλυσμοῦ καὶ τὴν ἔναρξη μιᾶς νέας ζωῆς γιὰ ὁλόκληρη τὴν ἀνθρωπότητα. Ἔτσι ἀκριβῶς συμβαίνει καὶ μετὰ τὴ βάπτιση τοῦ Χριστοῦ γιατὶ τὸ νερὸ πιὰ ἀντὶ νὰ πνίγει τοὺς ἀνθρώπους ἁγιάζεται καὶ μέσῳ τοῦ Βαπτίσματος γίνεται πηγὴ ζωῆς ποὺ ξαναζωντανεύει ἐκείνους ποὺ ἔχουν πεθάνει πνευματικά. Αὐτὴ εἶναι ἡ πρώτη μας ἀνάσταση, ἡ ἐπανόρθωση τῆς ἀνθρώπινης φύσης, ἡ πρώτη μετοχὴ τῆς Βασιλείας. Γιορτάζουμε τὰ Θεοφάνεια γιὰ νὰ ἐκπληρωθεῖ αὐτὴ ἡ πορεία ζωῆς ὅπως μὲ τὴ βάπτιση τοῦ Χριστοῦ ἐκπληρώθηκε «πᾶσα δικαιοσύνη».