Ἡ δύναμις τοῦ Σταυροῦ, ἀλλά γιά ποιούς;
Μέ τό εὐαγγελικό ἀνάγνωσμα τῆς ἑορτῆς, ἡ ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ συνδέεται μέ τά τραγικά γεγονότα τῆς σταύρωσης καί τοῦ θανάτου τοῦ Χριστοῦ πάνω στόν σταυρό. Ἡ πρώτη ἐντύπωση πού δίνεται σέ πολλούς εἶναι ὅτι ὁ Χριστός πεθαίνει ἕναν ἀτιμωτικό θάνατο, ἐντελῶς ἀδύναμος νά ἀντιδράσει, δημιουργώντας ἕνα κλίμα λύπης καί ἀποθάρρυνσης. Ἀλλά οἱ χριστιανοί ἑορτάζουν τήν ὕψωση τοῦ ζωοποιοῦ Σταυροῦ κι ἄρα ἡ πραγματικότητα θά πρέπει νά εἶναι ἐντελῶς διαφορετική. Ἡ ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ πράγματι σημαίνει τήν ὕψωση καί τόν θάνατο τοῦ Χριστοῦ πάνω στόν Σταυρό, ἀλλά σημαίνει καί κάτι ἄλλο. Καθώς ὁ Χριστός ὑψώνεται πάνω στόν σταυρό, ὁ ἄνθρωπος ἀποκτάει τήν δυνατότητα νά ὑψωθεῖ κι αὐτός στόν Θεό.
Ἔτσι ὁ σταυρός μπορεῖ καί ἀλλάζει τόν χαρακτήρα τῶν ἐξελίξεων κατά τρόπο πού ἀποδεικνύει τήν δύναμή του, μεταβάλλοντας τό θάνατο σέ ζωή, τή λύπη σέ χαρά, τήν ἀδυναμία σέ δύναμη. Γιά τήν παράδοση τῆς Ἐκκλησίας μας, καί μόνο ἡ μνήμη τοῦ Σταυροῦ εἶναι ὑπόθεση μεγάλης χαρᾶς καί αἰτία ἀπομάκρυνσης τῆς λύπης πού βαραίνει τίς ζωές τῶν ἀνθρώπων. Ἡ Ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ μέ ἐπιπλέον ἔνταση θυμίζει στούς ἀνθρώπους τήν δύναμη τοῦ Σταυροῦ πάνω στόν ὁποῖο ἐπετεύχθη ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων. Ἡ δύναμη τοῦ Σταυροῦ τοῦ Κυρίου ἔχει τά δικά της χαρακτηριστικά καί ἡ κατανόησή τους ἔχει πολύ μεγάλη πνευματική σημασία καθώς μεταβάλλει ὁλοκληρωτικά τόν τρόπο μέ τόν ὁποῖο σκέπτονται καί ζοῦν οἱ ἄνθρωποι.
Οἱ περισσότεροι ἄνθρωποι καί μεταξύ αὐτῶν καί χριστιανοί, εἶναι πεπεισμένοι ὅτι γιά νά πετύχει κανείς στή ζωή του στόν κόσμο αὐτό θά πρέπει νά ἔχει δύναμη ὥστε νά νικάει τούς ἀνταγωνιστές του, νά καταλαμβάνει πρῶτος τήν ἐπιθυμητή θέση, νά ἀπολαμβάνει ἰδιαίτερα προνόμια σέ σχέση μέ τούς συνανθρώπους του, νά ἀποκτάει κύρος καί δόξα, νά ἱκανοποιεῖ τίς ποικίλες ἐπιθυμίες του, νά τακτοποιεῖ μέ τόν καλύτερο τρόπο τά συμφέροντα τῆς οἰκογένειάς του. Αὐτή τή δύναμη οἱ περισσότεροι τήν συνδέουν μέ τήν καλλιέργεια σχέσεων μέ ἰσχυρούς φίλους καί προστάτες, μέ τήν ἀπόκτηση ὅλο καί περισσότερων χρημάτων καί ὑλικῶν ἀγαθῶν, μέ τήν ἀνάληψη ρόλων μέ οἰκονομική καί κοινωνική ἰσχύ. Ἔχοντας κανείς τέτοιες πεποιθήσεις ζεῖ μέ τόν φόβο δυνάμεων πού δέν μπορεῖ νά ἐλέγξει καί ἀναλώνει τήν ζωή του σέ ἕνα ἀγώνα γιά τήν ἀπόκτηση δύναμης καί ἀγαθῶν πού νομίζει ὅτι ἔχει ἀνάγκη.
Ἀπέναντί σε μιά τέτοια πορεία τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων, στέκεται ἡ Ἐκκλησία καί ὑψώνει τόν Τίμιο Σταυρό γιατί ἡ Ἐκκλησία εἶναι πεπεισμένη ὅτι ἡ μόνη δύναμη πού ἔχει σημασία καί ἡ ὁποία νικάει τόν κόσμο καί κάθε ἀνθρώπινη ἀντίληψη γιά τό πῶς κανείς πετυχαίνει στή ζωή του ἤ σώζεται ἀπό τούς ἐχθρούς του, εἶναι ἡ δύναμη τοῦ Σταυροῦ. Αὐτό πού συμβαίνει μέ τήν ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ εἶναι ἡ διακήρυξη ὅτι ἀληθινά θανατώθηκε ὁ θάνατος καί καταργήθηκε ἡ δύναμη τῶν πονηρῶν πνευμάτων πού ὑποστηρίζουν τόν θάνατο καί ἀγωνίζονται νά τόν προκαλοῦν ὅλο καί περισσότερο στίς ζωές τῶν ἀνθρώπων καί ὅτι ὅσα συνέβησαν μέ τήν σταύρωση τοῦ Χριστοῦ καί ἀκολούθησαν στή συνέχεια μέ τή νίκη τῆς ζωῆς πάνω στόν θάνατο, εἶναι πραγματικότητα. Ὅποιος δέν μπορεῖ νά ἀτενίσει τόν ὑψωμένο Σταυρό κατά τόν τρόπο πού θέλει ὁ Θεός, δέν μπορεῖ νά πεισθεῖ ὅτι ἡ ζωή καί ὁ θάνατος τοῦ καθενός καί τῆς καθεμίας εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ κι ὄχι τῶν ἀνθρώπων.
Ἀλλά γιά νά συμβεῖ ἡ σταύρωση τοῦ Χριστοῦ καί τό γεγονός τῆς σωτηρίας, θά ἔπρεπε πρῶτα νά ὑπῆρχε ὁ σταυρός. Δέν θά εἶχε συμβεῖ τίποτα ἀπό τό κοσμοσωτήριο ἔργο τοῦ Κυρίου, ἄν δέν ὑπῆρχε ὁ σταυρός. Διαβάζουμε στά κείμενα τῆς Ἐκκλησίας μας ὅτι χωρίς τήν ὕπαρξη τοῦ σταυροῦ δέν θά εἶχε συμβεῖ ἡ ἐνανθρώπιση, δέν θά ὑπῆρχε ἡ παρθένος, δέν θά εἶχε ζήσει ἀνάμεσά μας ὁ Χριστός μέ τή διδασκαλία Του, τά θαύματά Του, τά πάθη Του καί βέβαια δέν θά εἶχε συμβεῖ ἡ συντριβή τοῦ θανάτου καί τοῦ Ἅδη. Εἶναι τέτοια ἡ δύναμη τοῦ σταυροῦ μέσω τοῦ ὁποίου ὁ Χριστός ἔπαθε καί νίκησε τόν θάνατο προσφέροντας στόν κόσμο τήν αἰώνια ζωή, ὥστε δίνει κατά κάποιο τρόπο ὕπαρξη καί νόημα καί σέ ὅσα γεγονότα ἔχουν προηγηθεῖ, ἀλλά καί σέ ὅσα ἕπονται, μέχρι τήν συντέλεια τῶν αἰώνων. Τό ἴδιο μπορεῖ νά συμβαίνει καί μέ τήν ζωή τῶν χριστιανῶν πού συχνά ἀποροῦν μέ τά συμβάντα τῆς ζωῆς τους, ἀδυνατώντας νά βροῦν ἕνα συνεκτικό νόημα Ὁ σταυρός τοῦ Κυρίου μέ τή δύναμή του καθιστᾶ κάθε ἀνθρώπινη ζωή ἱκανή νά συνθέσει τά κομμάτια της σέ μία ἱστορία πού νά ἔχει νόημα καί αἰώνια σημασία.
Ὁ ἴδιος ὁ σταυρός εἶναι ἡ κατάληξη μιᾶς ἱστορίας, τῆς οἰκονομίας τοῦ Χριστοῦ, τῆς ἱστορίας πού σέ ὅλη της τήν πορεία εἶχε χαρακτηριστικά πού ταιριάζουν σέ αὐτό πού εἶναι ὁ σταυρός, δηλαδή, τήν ἀπόρριψη καί τήν παρεξήγηση ἀπό τόν κόσμο, τήν ἀμφισβήτηση καί τήν προσβολή ἀπό ἐκείνους πού θά ἀνέμενε κανείς πρῶτοι νά ἐμπιστεύονται καί νά σέβονται τή ζωή καί τό πρόσωπο τοῦ δικοῦ τους ἀνθρώπου, τήν τήρηση ἀποστάσεων ἀπό τό ἦθος τοῦ κόσμου καί τό ἐπικίνδυνο κήρυγμα γιά μιά ἄλλη καινούργια ζωή πού θέλει νά ἀλλάξει τίς ζωές τῶν ἀνθρώπων. Ὁ σταυρός δέν θά πρέπει νά θεωρεῖται ὡς ἕνα ἔκτακτο γεγονός πού κάποτε συμβαίνει στίς ζωές τῶν ἀνθρώπων καί γιά πολλούς ἀντιστοιχεῖ σέ ὅ,τι οἱ ἄνθρωποι θεωροῦν ὡς συμβάν ἀκραίας λύπης ἤ μεγάλου πειρασμοῦ. Ὁ σταυρός δέν ἀποτελεῖ μιά ἀρνητική ἐξέλιξη καθώς θά πρέπει νά θεωρεῖται συνυφασμένος μέ τή χριστιανική ζωή καί μάλιστα ὡς τό σημαντικότερο χαρακτηριστικό της, ὡς ὁ κατεξοχήν θησαυρός της. Γιατί ὁ σταυρός πού ὑψώνεται καί ἀναγνωρίζεται στίς ζωές μας, ἔχει τήν δύναμη ὅλα αὐτά πού ὁ κόσμος τά θεωρεῖ ἀρνητικές ἐξελίξεις, νά τά μεταβάλλει κατά τρόπο ὥστε τελικά ἡ ζωή μας πιά νά στρέφεται πρός τόν Θεό μέ μεγαλύτερη βεβαιότητα καί μέ ἅλματα στήν πορεία συνάντησης μέ τόν Θεό. Ἄν ὁ σταυρός πού ὑψώνεται ἐνώπιον μας δέν βλέπουμε νά ἀντιστοιχεῖ στό ἐσωτερικό τῆς ζωῆς μας, τότε εἶναι πού μέ ἀκόμα μεγαλύτερη ἔνταση θά πρέπει νά γιορτάζουμε τήν ἑορτή, προσπαθώντας νά κατανοήσουμε τό μυστήριό του.
Εἶναι τέτοια ἡ δύναμη τοῦ σταυροῦ πού κανείς μπορεῖ νά ἀποδώσει στόν σταυρό ὅλα ἐκεῖνα πού ἀποδίδουμε στό Θεό καί στήν δύναμή Του, μέ τήν ὁποία ἡ Θεία Οἰκονομία σώζει τό ἀνθρώπινο γένος καί συντρέχει τούς ἀνθρώπους σέ κάθε τούς μικρή ἤ μεγάλη ὑπόθεση, ἀνεξάρτητα ἀπό τό ἄν τό καταλαβαίνουμε ἤ ὄχι. Τόν σταυρό ὑψώνει ἡ Ἐκκλησία, ἀλλά στήν πραγματικότητα ὑψώνει ἀνάμεσά μας τόν Θεό καί τήν δύναμή Του, γιά νά μήν νομίζουμε ὅτι ἄλλοι ἔχουν τό πάνω χέρι στή ζωή μας. Ἡ Ἐκκλησία ὑψώνει τόν σταυρό ὥστε ἐμεῖς νά βλέπουμε τό Θεό, ἄν καί εἶναι σίγουρο ὅτι ὁ Θεός δέν ἔχει καμία ἀνάγκη ὕψωσης, καθώς τό ὕψος στό ὁποῖο στέκεται εἶναι ἀπρόσιτο. Ἀλλά ὁ Θεός προτιμάει νά «κρύβεται» ὥστε οἱ ἄνθρωποι νά ἀνακαλύψουν τήν παρουσία του καί νά ἀναγνωρίσουν τήν δύναμή του, ὄχι γιατί αὐτή τούς ἐπιβλήθηκε, ὅπως κάνουν οἱ ἄνθρωποι πάνω σε ὅσους θέλουν νά κυριαρχήσουν, ἀλλά γιατί οἱ ἄνθρωποι ἀναγνώρισαν τί σημαίνει νά ἐνεργεῖ ὁ Θεός ἀπό ἀγάπη γιά τόν ἄνθρωπο. Ἡ δύναμη τοῦ σταυροῦ εἶναι ἀσύλληπτη γιατί συνδέεται μέ τή δύναμη τοῦ Θεοῦ, ἀλλά εἶναι καί μιά δύναμη πού ἐνεργεῖται καί ἔχει ἀποτελέσματα στήν ἀνθρώπινη ζωή. Αὐτά τά ἀποτελέσματα μποροῦν νά τά δοῦν στήν ζωή τους μόνο ἐκεῖνοι πού βλέπουν τήν πραγματικότητα ὅπως τήν βλέπει ὁ Θεός. Ὅταν κάθε φορᾶ πού νιώθουμε ἀδύναμοι ἀπέναντί σε ὅσα μᾶς συμβαίνουν καί ρωτᾶμε «τί κάνει ὁ Θεός;» ἤ «ποῦ εἶναι ὁ Θεός;», θά πρέπει νά γνωρίζουμε ὅτι αὐτή μας εἶναι ἡ ἀδυναμία εἶναι ἡ ἀδυναμία μας νά δοῦμε τόν σταυρό πού ὑψώνει ἡ Ἐκκλησία.
Ἡ δύναμη τοῦ Χριστοῦ δείχνει τόν Θεό καί τή δύναμή Του, ἀλλά ταυτόχρονα ἐπιτελεῖ καί κάτι ἀκόμα. Δείχνει στούς ἀνθρώπους τόν δρόμο πού ὁδηγεῖ στόν Θεό καί τότε ἡ Ὕψωση τοῦ Σταυροῦ ἔχει τήν δύναμη νά ὑψώσει καί τούς ἀνθρώπους ὥστε νά πλησιάσουν στόν Θεό. Ὑψώνει τόν Σταυρό ἡ Ἐκκλησία καί προβάλλει ὅλα αὐτά πού σημαίνει ὁ σταυρός, γιά νά μᾶς περιγράψει τόν δρόμο πού θά πρέπει συνεχῶς νά ἐπιλέγουμε νά ἀκολουθοῦμε. Ὁ κόσμος πάντα προσφέρει ἐναλλακτικούς δρόμους καί διαδρομές, πού ὅμως κανείς τους δέν ὁδηγεῖ στόν Θεό. Μποροῦν νά ὁδηγήσουν σέ ὁπωσδήποτε σημαντικά ἐπιτεύγματα, σέ προορισμούς πού ἔχουν τήν σημασία τους καί ἕλκουν τούς ἀνθρώπους μέ τήν ὀμορφιά τους. Ἀλλά αὐτοί οἱ δρόμοι καί αὐτές οἱ διαδρομές δέν μποροῦν νά ὁδηγήσουν στόν προορισμό τοῦ ἀνθρώπου, γιατί ἡ πορεία πρός τόν Θεό περνάει μέσα ἀπό τό Σταυρό καί μόνο ὁ σταυρός ἔχει τή δύναμη νά ἐκπληρώσει τίς προσδοκίες τῶν ἀνθρώπων πού εἶναι ἐγγενεῖς στήν ὕπαρξή του ἀπό τήν στιγμή τῆς δημιουργίας του. Κινούμενος ὁ ἄνθρωπος πρός τήν ἐκπλήρωση τῆς προσδοκίας γιά τήν συνάντηση μέ τόν Θεό, δέν ἔχει οὐσιαστικά πιά καμία ἄλλη προσδοκία, μέ ὅλες τίς ἄλλες προσδοκίες ἁπλά νά ἐπιβεβαιώνουν τήν ὀρθή ἐπιλογή ζωῆς.
Ὅταν ὑψώνεται ὁ σταυρός καί οἱ πιστοί εἶναι ἀποφασισμένοι νά τόν ἀναγνωρίσουν στή ζωή τους, ὅλα ἐκεῖνα πού μέχρι τότε πίστευαν ὅτι προσφέρουν τή δύναμη γιά νά γίνει κανείς πετυχημένος ἄνθρωπος, χάνουν αὐτόματα τήν ἰσχύ τους. Δέν ἔχουν πιά τήν δύναμη νά τούς ἐπηρεάσουν καί δέν βλέπουν πιά κανένα λόγο νά ἐπιδοθοῦν σέ ἕνα ἀγώνα προσαρμογῆς τῆς ζωῆς τους στίς πρακτικές του κόσμου. Γιατί ἀτενίζοντας τόν σταυρό μέ πίστη, οἱ χριστιανοί ἀρχίζουν καί κατανοοῦν ὅτι τά ἀγαθά πού προσφέρει ὁ κόσμος καί οἱ μηχανισμοί του, ὁδηγοῦν στήν ἀπόκτηση ἐξουσίας, χρημάτων, δόξας καί ἡδονῶν πού εἶναι τά ἀντίθετα ἀπό τά ἀγαθά γιά τά ὁποῖα ἔχει πλαστεῖ ὁ ἄνθρωπος. Κανείς δέν γίνεται δυνατός καί σπουδαῖος ὅταν ἀποκτάει δόξα καί χρήματα, γιατί μέ τήν ἀπόκτησή τους θά διαπιστώσει ὅτι δέν τοῦ φτάνουν ἐπιθυμώντας συνεχῶς ὃλο καί περισσότερα, ἐνῶ θά συνεχίζει νά νιώθει ἀδύναμος καί ἀνασφαλής. Ὁ σταυρός ἀποκαλύπτει ὅτι πίσω ἀπό τήν προσπάθεια τοῦ ἀνθρώπου νά ἀποκτήσει τά ἀγαθά πού δέν ἔχουν σχέση μέ τόν χαρακτήρα τῆς ὕπαρξης πού δημιούργησε ὁ Θεός, κρύβεται ἡ ἀδυναμία καί ἡ ἀνασφάλεια τῶν ἀνθρώπων. Ἡ ὕψωση τοῦ σταυροῦ μᾶς ὑπενθυμίζει ὅτι πιά κανείς ἄνθρωπος δέν ἔχει κανένα λόγο νά νιώθει ἀδύναμος καί ἀνασφαλής. Αὐτό εἶναι τό παράδοξό του σταυροῦ. Ἐνῶ ὁ Χριστός σταυρώνεται καί ὅλοι νομίζουν ὅτι τό ἔργο του ἀπέτυχε, στήν πραγματικότητα συμβαίνει τό ἀκριβῶς ἀντίθετο καί ὁ Χριστός νικάει τελικά τόν κόσμο πεθαίνοντας πάνω στο σταυρό. Ὁ σταυρός ὑψώνεται καί οἱ ἄνθρωποι θυμοῦνται ὅτι ὁ Σταυρός σημαίνει δύναμη Θεοῦ κι ὄχι ἀδυναμία.
Ἡ ἀλήθεια εἶναι, ὅμως, ὅτι οἱ ἄνθρωποι, καί πολλοί χριστιανοί, ἐπιθυμοῦμε νά κατέχουμε ὅ,τι ὁ κόσμος θεωρεῖ σύμβολο δύναμη καί ἐξουσίας, ἀλλά καί νά κάνουμε καί τόν σταυρό τους. Θεωροῦμε συχνά ὅτι χρειάζεται μιά ἰσορροπία μεταξύ των ἀγαθῶν πού ὅλοι ἐπιθυμοῦν, καί τῆς δύναμης τοῦ σταυροῦ πού ἡ Ἐκκλησία ὑψώνει καλώντας τοῦ χριστιανούς νά ξεχωρίσουν, μέ τή δύναμη τοῦ σταυροῦ, τή δική τους ζωή ἀπό τό ἦθος τῆς ζωῆς πού κυριαρχεῖ στόν κόσμο. Μάλιστα, πολλοί εἶναι πεπεισμένοι ὅτι αὐτή ἡ ἰσορροπία εἶναι ἐφικτή καί τήν θέλει κι ὁ Θεός. Ἡ ὕψωση τοῦ Τιμίου Σταυροῦ ξεκαθαρίζει τά πράγματα καθώς μόνο στόν σταυρό θέλει ἡ Ἐκκλησία νά προσβλέπουν οἱ χριστιανοί καί μόνο τα ἀγαθά πού ἀπορρέουν ἀπό τήν μετοχή στό σταυρό νά ἐπιδιώκουν. Ὅλα τα ἄλλα ὁ Θεός τά παρέχει στούς ἀνθρώπους μέ τή δύναμη Τοῦ κατά τήν κρίση τῆς οἰκονομίας Του.
Ὑψώνοντας τόν Σταυρό ἡ Ἐκκλησία μᾶς θυμίζει, τέλος, ὅτι ὁ Χριστός ἔβλεπε τόν Σταυρό μέ νοσταλγία καί ἀνυπομονησία («βάπτισμα δέ ἔχω βαπτισθῆναι, καί πῶς συνέχομαι ἕως οὗ τελεσθῆ!», Λουκ. 12, 50), γιατί γνώριζε ὅτι ὁ Σταυρός μέ τή δύναμή του θά εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ κόσμου, ἀλλά καί ἡ δόξα Του. Ἡ δόξα τοῦ Θεοῦ δέν μετριέται, ἀλλά ὁ σταυρός ἔχει τή δύναμη νά δοξάσει ἀκόμα καί τόν Θεό, μέ τόν Χριστό νά τό ἐπιβεβαιώνει λέγοντας «Ἐλήλυθεν ἡ ὥρα ἴνα δοξασθῆ ὁ υἱός τοῦ ἀνθρώπου» (Ἰω. 12, 23). Ἄν ἔτσι ἔχουν τά πράγματα μέ τόν Σταυρό πού ὑψώνεται ἐνώπιόν μας, τότε καί οἱ χριστιανοί ἔτσι θά πρέπει νά τόν βλέπουν, ἐπιθυμώντας μέ νοσταλγία καί ἀνυπομονησία νά γνωρίσουν κι αὐτοί τήν δύναμή του καί τήν δόξα Του τηρώντας τίς ἐντολές τοῦ Θεοῦ, ὅπως ἔκανε καί ὁ Κύριος φθάνοντας μέχρι τήν ὕψωσή Του στόν σταυρό. Κάθε φορᾶ πού οἱ χριστιανοί αὐτό πού θεωροῦν δέν εἶναι τίποτα ἄλλο ἀπό τόν σταυρό τοῦ Κυρίου, σάν ὅλα τα ἄλλα πού διεκδικοῦν τήν προσοχή τους νά μήν ἔχουν καμία οὐσιαστική σημασία γι’ αὐτούς, γνωρίζουν μέ βεβαιότητα καί μέ ἕναν ἐσωτερικό τρόπο, καί τήν δύναμή του καί τήν δόξα του. Ἡ δύναμη τοῦ σταυροῦ εἶναι γιά ὅσους ἐπιλέγουν τό ἦθος πού ὁδηγεῖ στή σωτηρία τους («Ὁ λόγος γάρ ὅ του σταυροῦ … τοῖς δέ σωζομένοις ἠμίν δύναμις Θεοῦ ἐστι», Ἅ’ Κορ. 1, 18).